Wyspy Diomedesa

Poprawna odpowiedź

1 – A, 2 – B

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.4. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.
1.7. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty oraz najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce ( niziny, wyżyny, góry, rzeki,jeziora, wyspy, morza, państwa itp);

Komentarz

Zadanie odnosi się do punktu I wymagań ogólnych podstawy programowej, czyli sprawdza, czy uczeń potrafi korzystać z różnych źródeł informacji geograficznych (…), map, planów i fotografii (…) w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji. Wymagania szczegółowe sprawdzane w tym zadaniu to umiejętność czytania, interpretacji i posługiwania się mapami, a w szczególności identyfikowanie położenia obiektów geograficznych na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych (punkt 1.4).

W czasie lekcji najczęściej korzysta się z map kuli ziemskiej przedstawiających Europę w części centralnej, czyli tej, przez którą przebiega południk 0^o. Jednak uczeń powinien również orientować się, jak wygląda „druga strona” kuli ziemskiej, czyli ta, przez którą przebiega południk 180^o i częściowo pokrywająca się z nim, międzynarodowa linia zmiany daty.

W związku z umiejscowieniem południka zerowego w centrum mapy świata, uczniowie przyzwyczajeni są do położenia Azji po prawej, a Ameryk po lewej stronie mapy. Zamiast podawać kierunki, określają położenie sformułowaniami "po prawej/lewej stronie"

Zdjęcie wykorzystane w zadaniu zostało wykonane „z tyłu” kuli ziemskiej i dlatego bardzo dobrze sprawdza nie rutynę i przyzwyczajenie w odczytywaniu treści map, a umiejętności odczytywania map.

W badaniach pilotażowych okazało się, że ta umiejętność nie jest najlepiej opanowana przez uczniów. Położenie Rosji na półkuli wschodniej poprawnie wskazało niecałe 60% badanych uczniów, a nieco ponad 39% uczniów pomyliło półkule i leżące na nich wielkie państwa.  Nie jest to wynik zadowalający, ponieważ wyniósł tylko 10% ponad rozkład losowy. Nie mamy więc pewności, że 60% uczniów rzeczywiście opanowało tę umiejętność.

Lokalizacja oceanów na kuli ziemskiej wydaje się jeszcze prostszym zadaniem. Nieco zaskakujący jest więc fakt, że jedynie ponad 58% badanych wskazało poprawnie Ocean Spokojny, a ponad 40% wybrało błędnie Ocean Atlantycki. Taki wybór jest bardziej zaskakujący, niż pomyłka w wierszu (1), ponieważ na przedstawionej fotografii znajduje się tylko jeden spośród wymienionych oceanów, a kraje – obydwa. Ponadto rozmieszczenie kontynentów i oceanów uczeń powinien pamiętać jeszcze z nauki w szkole podstawowej.

Całe zadanie poprawnie rozwiązało 40% uczniów.

Być może przyczyną popełnianych przez uczniów błędów jest sporadyczne korzystanie na lekcjach z podobnych materiałów, czyli fotografii satelitarnych. Drugą przyczyną może być wymienione już wcześniej korzystanie z map świata, na których – co zrozumiałe – Europa jest w części centralnej. W końcu więcej zagadnień omawianych na lekcjach geografii w gimnazjum dotyczy naszej półkuli, naszego kraju, a znacznie mniej – obszarów leżących najdalej. Biorąc pod uwagę powyższe zastrzeżenia, zadanie najlepiej przeznaczyć na lekcję powtórzeniową. Nauczyciel będzie miał wtedy okazję do przeanalizowania sposobu myślenia uczniów i dokonania bieżącej korekty błędów.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1 – B, 2 – B

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

2.3. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi.

Komentarz

Drugie zadanie wiązki sprawdza, czy uczeń rozumie konsekwencje ruchów Ziemi. Do rozwiązania zadania potrzebna jest również wiedza, jak na długość dnia i nocy w ciągu roku wpływa szerokość geograficzna. Dodatkowo uczeń nie udzieli w sposób świadomy właściwej odpowiedzi, jeśli nie będzie potrafił swobodnie posługiwać się kierunkami geograficznymi. Jeśli rozwiązujący zadanie wie, kiedy i na jakim obszarze występują dni i noce polarne, powinien zastosować swoją wiedzę i wybrać właściwe odpowiedzi dla podanego czasu (Boże Narodzenie).

Całe zadanie poprawnie rozwiązało 32% badanych uczniów.

W pierwszej części uczniowie częściej wybierali odpowiedź poprawą, czyli noc polarną (B) – prawie 58% odpowiedzi.

Druga część zadania (2) sprawiła także sporo problemów, bo tylko niespełna 53% uczniów potwierdziło związek występowania dni i nocy polarnych  z ruchem obiegowym Ziemi (B). 46% uczniów łączy zjawisko dni i nocy polarnych z ruchem obrotowym (A). Być może ci uczniowie pamiętali, że skutkiem ruchu obrotowego jest występowanie dnia i nocy, ale nie pamiętali już, że dni i noce polarne pojawiają się z powodu nachylenia osi Ziemi do płaszczyzny orbity, a więc przyczyną ich występowania jest ruch obiegowy.

Biorąc pod uwagę wyniki zadania, również to zadanie wymaga rozwiązywania na lekcji, na przykład przy powtarzaniu zagadnień o ruchach Ziemi.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1 – A, 2 – A

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.4. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.

Komentarz

Zadanie to, podobnie jak zadanie 1, sprawdza, czy uczeń potrafi korzystać z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń interpretuje dodatkowy materiał - fotografię wykonaną z poziomu morza. Na jej podstawie powinien zidentyfikować położenie, w którym znajdował się autor fotografii. Zadanie sprawdza same umiejętność sprawnego poruszania się w zagadnieniach związanych z kierunkami geograficznymi.

Całe zadanie poprawnie rozwiązało nieco ponad 37 % badanych.

W pierwszej części zadania najwięcej uczniów wybrało poprawną odpowiedź (A) – około  52 % badanych. Ciekawa może być także analiza wyborów pozostałych odpowiedzi. 35 % uczniów wybierało odpowiedź przeciwną do poprawnej (B), uczniowie ci prawdopodobnie potrafili wyobrazić sobie, gdzie znajdował się fotograf, jednak nie potrafili prawidłowo wyrazić słowami tego położenia. Wybór odpowiedzi C (5 %) lub D (6 %) świadczy o losowym rozwiązywaniu zadania.

Analizując wyniki drugiej części zadania można upewnić się, na ile świadomie uczniowie udzielili odpowiedzi w części pierwszej. Grupa uczniów, którzy poprawnie zlokalizowali biegun północny i wybrali odpowiedź A (46%) była jedynie nieznacznie mniej liczna niż grupa uczniów którzy poprawnie rozwiązali pierwszą część zadania. Odpowiedź B wybrało 21% badanych, osoby te prawdopodobnie zauważyły, że na zdjęciu widać cieśninę między wyspami jednak nie udało im się skorzystać z podpowiedzi jaką było umieszczenie na mapie strzałki wskazującej kierunek północny. Odpowiedzi C i D także w tej części zadania wybrało około 12% uczniów. Być może wśród badanych uczniów znaleźli się tacy, którzy mają problemy nie tylko z kierunkami geograficznymi, ale również z ustaleniem kierunków „prawo” i „lewo”.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

B

Wymaganie ogólne

1.1 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie.
1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

1.4. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych.
2.2. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy.

Komentarz

W prezentowanym zadaniu, jak w zadaniu 3, sprawdzana jest umiejętność wykorzystania różnych źródeł informacji geograficznej, w tym wypadku zdjęcia satelitarnego oraz tekstu źródłowego. Na podstawie zdjęcia satelitarnego i tekstu uczeń powinien zidentyfikować położenie, w którym znajdował się autor przytoczonej wypowiedzi.

W zadaniu sprawdzana jest nie tylko umiejętność odnajdywania położenia na mapie (zdjęciu satelitarnym), ale również znajomość zagadnienia zmiany czasu i zmiany daty na kuli ziemskiej. Ważną informacją dla ucznia jest to, że pomiędzy Dużą a Małą Diomedą przebiega linia zmiany daty. Jest ona zaznaczona na zdjęciu satelitarnym.

Po przeczytaniu przytoczonej tekstu źródłowego uczeń powinien wskazać, o której wyspie (lub wyspach) wspomniał autor wypowiedzi. Wiemy, że opisywanym dniem jest niedziela wieczór. Autor tekstu wspomina, że gdyby przepłynął z wyspy, na której się znajduje, na druga wyspę to „zyskałby” jeden dzień – po niedzieli byłaby znów niedziela. Taka sytuacja jest możliwa w przypadku, kiedy przepływamy z półkuli wschodniej na zachodnią, czyli z Diomedy Dużej na Diomedę Małą (odpowiedź B). Zadanie poprawnie rozwiązało prawie 24% badanych. Warto zauważyć, że nie była to najczęściej wybierana odpowiedź. Uczniowie najczęściej wskazywali odpowiedź A (32 %), czyli przepłynięcie z półkuli zachodniej na wschodnią, następnie C – 26% (na dowolnej z Diomed) oraz D – 18% (w zależności od pory roku, na Diomedzie Małej lub Diomedzie Dużej ). Taki wybór odpowiedzi uczniów może być związany z tym, że uczniowie w polskich szkołach przyzwyczajeni są do korzystania z map, w których w części centralnej znajduje się południk 0^o, na lewo jest półkula zachodnia, a na prawo wschodnia. W przytoczonym zadaniu mamy niejako sytuację odwrotną – w części centralnej zdjęcia satelitarnego znajduję się linia zmiany daty, której przebieg w dużej mierze pokrywa się z przebiegiem południka 180^o, czyli południka antypodalnego do południka 0^o.  Możliwe, że właśnie dlatego uczniowie najczęściej wskazywali, że należy przepłynąć z Diomedy Małej na Diomedę Dużą, aby zyskać dodatkowy dzień. Wybranie odpowiedzi C lub D może świadczyć o tym, że uczniowie nie wzięli pod uwagę linii zmiany daty przy rozwiązywaniu tego zadania.

Słowa kluczowe