Zasolenie Bałtyku

Poprawna odpowiedź

C - D - A – B.

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

7.6. Regiony geograficzne Polski. Uczeń przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego.

Komentarz

Zadanie porusza zagadnienia wyróżnione w punkcie 7.6 podstawy programowej, zgodnie z którym „uczeń przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego”. Jednocześnie zadanie to sprawdza umiejętność identyfikowania relacji przyczynowo-skutkowych, przez co nawiązuje do punktu drugiego wymagań ogólnych. Zadanie jest opracowane w formie porządkowania ciągu przyczynowo-skutkowego. Ważne jest to, że uczeń nie ma podanego żadnego fragmentu ciągu, przez co można zbadać umiejętność odróżniania przyczyny od skutku. Zadania tego typu nie są dla uczniów łatwe. W podręcznikach, zeszytach ćwiczeń i innych materiałach, a także na egzaminie gimnazjalnym nie często spotyka się poprawnie skonstruowane zadania tego typu, stąd też umiejętność ta jest ćwiczona sporadycznie.

Aby dojść do prawidłowego rozwiązania, czyli opisu właściwego ciągu przyczynowo- skutkowego, uczeń powinien uważnie przeczytać wszystkie podane informacje. Zwrócenie szczególnej uwagi na wskazówki w opisach powinno pomóc uczniowi w prawidłowym ich uszeregowaniu. Sprawiają one, że zadanie rzeczywiście bardziej sprawdza umiejętność układania ciągu logicznego niż wiedzę o konkretnych zjawiskach. W informacji D pojawia się  fragment: związana z położeniem w średnich szerokościach, co pozwala na umiejscowienie jej po informacji C o umiarkowanej szerokości geograficznej.  Z kolei w informacji A fragment wywołane niskimi temperaturami, wyraźnie sugeruje umiejscowienie jej dopiero po informacji D dotyczącej temperatury wody. Do umiejscowienia pozostaje informacja B dotycząca małego zasolenia. O ile poprawne uzupełnienie pierwszych trzech miejsc w ciągu mogło stwarzać trudność, to uzupełnienie ostatniego miejsca powinno być dla uczniów sprawą oczywistą – w opisie Bałtyku jest wyraźna informacja o jego słabym zasoleniu.

Zadanie to jest dobre do pracy podczas lekcji – zarówno w czasie wprowadzania tematu zasolenia Morza Bałtyckiego, jak też jako powtórzenie na koniec działu czy przed egzaminem gimnazjalnym.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1. Prawda., 2. Fałsz., 3. Prawda., 4. Prawda.

Wymaganie ogólne

1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymaganie szczegółowe

7.6. Regiony geograficzne Polski. Uczeń przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego.

Komentarz

Drugie zadanie z wiązki zadań dotyczących zasolenia Morza Bałtyckiego sprawdza u uczniów umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej. Tym samym wpisuje się ono w pierwszy punkt wymagań ogólnych podstawy programowej. W zadaniu uczeń ma dokonać analizy tekstu źródłowego, mapy oraz profilu, a następnie wskazać, które z przytoczonych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe. Z tekstu źródłowego uczeń dowiaduje się o wymianie wód słodkich i słonych w Bałtyku, bilansie wodnym Morza Bałtyckiego oraz jego zasoleniu. Na mapie zaznaczony został podział morfometryczny Bałtyku oraz połączenie z Morzem Północnym przez cieśniny duńskie. Przekrój przez Bałtyk ma ukazać zróżnicowanie ukształtowania dna morskiego oraz zasolenia Bałtyku. Nieczęsto spotyka się zadania, w których uczeń ma jednocześnie dokonać analizy mapy i przekroju. Zadanie to może być dość trudne, ale jednocześnie ciekawe dla uczniów. Pokazuje ono, że nie tylko za pomocą mapy można ukazywać zróżnicowanie zasolenia morza czy jeziora. Można to zaprezentować także w inny sposób, np. na przekroju. Utrudnieniem zadania jest także brak oznaczeń kierunków świata na przekroju - aby odczytać informację o kierunkach świata, uczeń musi przenieść informację z przekroju na mapę.

W pierwszej części zadania uczeń ma wskazać, czy Bałtyk jest morzem o wysokim, czy niskim zasoleniu. Podpowiedzią jest tekst, w którym czytamy, że w Morzu Bałtyckim można znaleźć organizmy słodkowodne, takie jak szczupaki, okonie czy płocie. To sformułowanie umożliwia zidentyfikowanie Bałtyku jako morza o niskim zasoleniu. Średnie zasolenie oceanu światowego wynosi ok. 35‰, a zasolenia Morza Bałtyckiego wynosi od 30‰ w duńskich cieśninach do 3‰ w Zatoce Botnickiej.

Aby ocenić poprawność następnych stwierdzeń, uczeń musi dokonać analizy przekroju oraz mapy. Na podstawie przekroju może określić obszary Morza Bałtyckiego o wyższym i niższym zasoleniu, a na podstawie mapy określić kierunki, w których zmieniają się wartości zasolenia. W przypadku punktu drugiego sprawdzana jest zmiana wartości zasolenia powierzchniowego wraz z przesuwaniem się ze wschodu na zachód, a w punkcie trzecim – z południa na północ. Jeżeli zadanie to jest wykorzystywane podczas lekcji, można wytłumaczyć uczniom, z jakiego powodu właśnie w ten sposób rozkłada się zasolenie Morza Bałtyckiego. Należy wskazać na bliskość Morza Północnego, możliwość wymiany wód oraz dopływ wód słodkich. Ważne są też różnice w klimacie, a tym samym wartości temperatury powietrza oraz związane z nimi parowanie, ponieważ to one są przyczyną niskiego zasolenia Bałtyku.

W ostatniej części zadania uczeń ma określić, które morze posiada większe średnie zasolenie – Północne czy Bałtyckie. Pomocny w tym przypadku będzie profil oraz mapa, mimo że Morze Północne nie jest na niej podpisane. W tekście uczeń ma informacje o nazwie morza, które sąsiaduje z Bałtykiem, dzięki czemu nawet jeżeli nie pamięta, że to właśnie Morze Północne jest połączone z Bałtykiem, to taką informację może odnaleźć w treści zadania.

Ze względu na swoją złożoność jest to dobre zadanie powtórzeniowe lub do pracy na lekcji.

Oba zadania w wiązce sprawdzają wiedzę ucznia o  Morzu Bałtyckim, ale głównie przez sprawdzanie umiejętności czytania źródeł informacji geograficznej oraz identyfikowania relacji przyczynowo-skutkowych. Warto je omówić w czasie lekcji, ponieważ są ciekawymi przykładami pracy ze źródłem. Mogą też dostarczyć uczniom nowych informacji z zakresu prezentacji danych (profil).

Słowa kluczowe