Podstawy programowe - Wiedza o społeczeństwie

1.2 Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń wyraża własne zdanie w wybranych sprawach publicznych i uzasadnia je;

1.3 Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń jest otwarty na odmienne poglądy.

2.1 Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów. Uczeń rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązań.

3.1 Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.

4.1 Znajomość zasad i procedur demokracji. Uczeń rozumie demokratyczne zasady i procedury i stosuje je w życiu szkoły oraz innych społeczności;

4.2 Znajomość zasad i procedur demokracji. Uczeń rozpoznaje przypadki łamania norm demokratycznych i ocenia ich konsekwencje;

4.3 Znajomość zasad i procedur demokracji. Uczeń wyjaśnia znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywności obywateli.

5.2 Znajomość podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej. Uczeń wykorzystuje swoją wiedzę o zasadach demokracji i ustroju Polski do rozumienia i oceny wydarzeń życia publicznego.

6.2 Rozumienie zasad gospodarki rynkowej. Uczeń analizuje możliwości dalszej nauki i kariery zawodowej.

1.1 Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń omawia i stosuje zasady komunikowania się i współpracy w grupie (np. bierze udział w dyskusji, zebraniu, wspólnym działaniu)

1.2 Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń wymienia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji

1.3 Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami

1.4 Podstawowe umiejętności życia w grupie. Uczeń wyjaśnia na przykładach, jak można zachować dystans wobec nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić.

2.1 Życie społeczne. Uczeń podaje przykłady zbiorowości, grup, społeczności i wspólnot charakteryzuje rodzinę i grupę rówieśniczą jako małe grupy

2.2 Życie społeczne. Uczeń wyjaśnia na przykładach znaczenie podstawowych norm współżycia między ludźmi, w tym wzajemności, odpowiedzialności i zaufania

2.3 Życie społeczne. Uczeń charakteryzuje życie szkolnej społeczności, w tym rolę samorządu uczniowskiego wyjaśnia, na czym polega przestrzeganie praw ucznia

2.4 Życie społeczne. Uczeń rozpoznaje role społeczne, w których występuje, oraz związane z nimi oczekiwania

2.5 Życie społeczne. Uczeń wyjaśnia, jak tworzą się podziały w grupie i w społeczeństwie (np. na „swoich” i „obcych”), i po daje możliwe sposoby przeciwstawiania się przejawom nietolerancji.

3.1 Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń charakteryzuje – odwołując się do przykładów – wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i style życia

3.2 Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń omawia problemy i perspektywy życiowe młodych Polaków (na podstawie samo dzielnie zebranych informacji)

3.3 Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń przedstawia wybrany problem społeczny ważny dla młodych mieszkańców swojej miejscowości i rozważa jego możliwe rozwiązania.

4.1 Być obywatelem. Uczeń wyjaśnia, jak człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa)

4.2 Być obywatelem. Uczeń podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa

4.3 Być obywatelem. Uczeń przedstawia cechy dobrego obywatela odwołując się do historycznych i współczesnych postaci, wykazuje znaczenie postaw i cnót obywatelskich.

5.1 Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń przedstawia główne podmioty życia publicznego (obywatele, zrzeszenia obywatelskie, media, politycy i partie, władza, instytucje publiczne, biznes itp.) i pokazuje, jak współdziałają i konkurują one ze sobą w życiu publicznym

5.2 Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń uzasadnia potrzebę przestrzegania zasad etycznych w życiu publicznym i podaje przy kłady skutków ich łamania

5.3 Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych (od lokalnych stowarzyszeń do związków zawodowych i partii politycznych) i uzasadnia ich znaczenie dla obywateli

5.4 Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym

5.5 Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń opracowuje – indywidualnie lub w zespole – projekt uczniowski dotyczący rozwiązania jednego z problemów społeczności szkolnej lub lokalnej i w miarę możliwości go realizuje (np. jako wolontariusz).

6.1 Środki masowego przekazu. Uczeń omawia funkcje i wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w życiu obywateli

6.2 Środki masowego przekazu. Uczeń charakteryzuje prasę, telewizję, radio, Internet jako środki masowej komunikacji i omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i od biorców

6.4 Środki masowego przekazu. Uczeń uzasadnia, posługując się przykładami, znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie odczytuje i interpretuje wyniki wybranego sondażu opinii publicznej.

7.1 Wyborcy i wybory. Uczeń przedstawia argumenty przemawiające za udziałem w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich

7.2 Wyborcy i wybory. Uczeń wymienia zasady demokratycznych wyborów i stosuje je w głosowaniu w szkole

7.3 Wyborcy i wybory. Uczeń wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze

7.4 Wyborcy i wybory. Uczeń krytycznie analizuje ulotki, hasła i spoty wyborcze.

8.1 Naród i mniejszości narodowe. Uczeń wyjaśnia, co dla niego oznacza być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej) i czym obywatelstwo różni się od narodowości

8.2 Naród i mniejszości narodowe. Uczeń wyjaśnia, uwzględniając wielonarodowe tradycje Polski, jaki wpływ na kształtowanie narodu mają wspólne dzieje, kultura, język i tradycja

9.1 Patriotyzm dzisiaj. Uczeń wyjaśnia, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną i omawia te więzi na własnym przykładzie

9.2 Patriotyzm dzisiaj. Uczeń uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej

9.3 Patriotyzm dzisiaj. Uczeń wyjaśnia, odwołując się do wybranych przykładów, czym według niego jest patriotyzm porównuje tę postawę z nacjonalizmem, szowinizmem i kosmopolityzmem

9.4 Patriotyzm dzisiaj. Uczeń wykazuje, odwołując się do Holokaustu oraz innych zbrodni przeciw ludzkości, do jakich konsekwencji prowadzić może skrajny nacjonalizm

9.5 Patriotyzm dzisiaj. Uczeń rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami.

10.1 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń wymienia podstawowe cechy i funkcje państwa wyjaśnia, czym jest władza państwowa

10.2 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym

10.3 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń wyjaśnia zasady: większości, pluralizmu i poszanowania praw mniejszości w państwie demokratycznym

10.4 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń wskazuje najważniejsze tradycje demokracji (antyczna, europejska, amerykańska, polska)

10.5 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń porównuje demokrację bezpośrednią z przedstawicielską oraz większościową z konstytucyjną (liberalną)

10.6 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń wyjaśnia, czym są prawa człowieka i uzasadnia ich znaczenie we współczesnej demokracji

10.7 Państwo i władza demokratyczna. Uczeń rozważa i ilustruje przykładami zalety i słabości demokracji.

11.1 Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej

11.4 Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii życia publicznego w Polsce.

12.1 System wyborczy i partyjny. Uczeń wyjaśnia, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne

12.2 System wyborczy i partyjny. Uczeń wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a systemem wielopartyjnym

12.3 System wyborczy i partyjny. Uczeń wymienia partie polityczne obecne w Sejmie wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te, które pozostają w opozycji.

13.1 Władza ustawodawcza w Polsce. Uczeń przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw

13.2 Władza ustawodawcza w Polsce. Uczeń sporządza, na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu tych obrad i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie.

14.1 Władza wykonawcza. Uczeń wskazuje najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta

14.1 Władza wykonawcza. Uczeń wyjaśnia, jak powoływany jest i czym zajmuje się rząd polski podaje nazwisko premiera, wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw

14.2 Władza wykonawcza. Uczeń wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań

14.4 Władza wykonawcza. Uczeń wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy.

15.1 Władza sądownicza. Uczeń przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość, dwuinstancyjność) i przykłady spraw, którymi się zajmują

16.1 Samorządy i ich znaczenie. Uczeń uzasadnia potrzebę samorządności w państwie demokratycznym i podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców

17.1 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postaci z jej dziejów

17.2 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego i wykazuje, jak odnosi się to do jego codziennego życia

17.3 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń przedstawia sposób wybierania i działania władz gminy, w tym podejmowania decyzji w sprawie budżetu

17.4 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń nawiązuje kontakt z lokalnymi instytucjami publicznymi i organizacjami poza rządowymi oraz podejmuje współpracę z jedną z nich (w miarę swoich możliwości)

17.5 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń pisze podanie, krótki list w sprawie publicznej i wypełnia prosty druk urzędowy

17.6 Gmina jako wspólnota mieszkańców. Uczeń odwiedza urząd gminy i dowiaduje się, w jakim wydziale można załatwić wybrane sprawy.

18.1 Samorząd powiatowy i wojewódzki. Uczeń przedstawia sposób wybierania samorządu powiatowego i wojewódzkiego oraz ich przykładowe zadania

18.2 Samorząd powiatowy i wojewódzki. Uczeń porównuje – na wybranych przykładach – zakres działania samorządu wojewódzkiego z zakresem działania wojewody

18.3 Samorząd powiatowy i wojewódzki. Uczeń przygotowuje plakat, folder, stronę internetową lub inny materiał promujący gminę, okolicę lub region.

19.1 Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami)

19.2 Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń charakteryzuje politykę obronną Polski członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych misjach pokojowych i operacjach militarnych

19.3 Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji

19.4 Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty.

20.2 Integracja europejska. Uczeń wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska)

20.3 Integracja europejska. Uczeń wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności

20.4 Integracja europejska. Uczeń wyjaśnia, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane

20.5 Integracja europejska. Uczeń wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnia swoją opinię na temat jej dalszej integracji i rozszerzania

21.1 Polska w Unii Europejskiej. Uczeń przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej

21.2 Polska w Unii Europejskiej. Uczeń wyszukuje informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa i instytucje

21.3 Polska w Unii Europejskiej. Uczeń formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju.

22.1 Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń wyjaśnia, czym zajmuje się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje między narodowe

22.2 Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych omawia prze bieg i próby rozwiązania jednego z nich.

23.1 Problemy współczesnego świata. Uczeń porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność

23.2 Problemy współczesnego świata. Uczeń uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji (także pozarządowych), które ją prowadzą

23.3 Problemy współczesnego świata. Uczeń wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki ocenia jej skutki

23.4 Problemy współczesnego świata. Uczeń rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi na świecie (np. oszczędzanie wody i energii, przemyślane zakupy)

23.5 Problemy współczesnego świata. Uczeń ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie

23.6 Problemy współczesnego świata. Uczeń wyjaśnia, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać.

24.1 Praca i przedsiębiorczość. Uczeń wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych

24.2 Praca i przedsiębiorczość. Uczeń przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego bierze udział w przedsięwzięciach społecznych, które pozwalają je rozwinąć

24.3 Praca i przedsiębiorczość. Uczeń stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efektów).

25.1 Gospodarka rynkowa. Uczeń przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między nimi

25.2 Gospodarka rynkowa. Uczeń podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy)

25.3 Gospodarka rynkowa. Uczeń charakteryzuje gospodarkę rynkową (prywatna własność, swoboda gospodarowania, konkurencja, dążenie do zysku, przedsiębiorczość)

25.4 Gospodarka rynkowa. Uczeń wyjaśnia działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku analizuje rynek wybranego produktu i wybranej usługi.

26.1 Gospodarstwo domowe. Uczeń wyjaśnia na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe

26.2 Gospodarstwo domowe. Uczeń wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego układa jego budżet

26.3 Gospodarstwo domowe. Uczeń przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły rozważa wydatki i źródła ich finansowania

26.4 Gospodarstwo domowe. Uczeń wyjaśnia, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić.

27.1 Pieniądz i banki. Uczeń przedstawia na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej

27.2 Pieniądz i banki. Uczeń wyjaśnia, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych

28.2 Gospodarka w skali państwa. Uczeń wymienia najważniejsze dochody i wydatki państwa wyjaśnia, co to jest budżet państwa

28.3 Gospodarka w skali państwa. Uczeń przedstawia główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT) i oblicza wysokość podatku PIT na podstawie konkretnych danych.

29.1 Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń wyjaśnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej

29.2 Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń wyjaśnia, jak działa przedsiębiorstwo, i oblicza na prostym przykładzie przy chód, koszty, dochód i zysk

29.3 Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń wskazuje główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnia na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów

29.4 Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń przedstawia główne prawa i obowiązki pracownika wyjaśnia, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

30.1 Wybór szkoły i zawodu. Uczeń planuje dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne preferencje i predyspozycje

30.2 Wybór szkoły i zawodu. Uczeń wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy (urzędy pracy, ogłoszenia, Internet)

30.3 Wybór szkoły i zawodu. Uczeń sporządza życiorys i list motywacyjny

30.4 Wybór szkoły i zawodu. Uczeń wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce ocenia jego skutki.

31.1 Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń przedstawia zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy wyjaśnia, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu

31.2 Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń podaje przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce i poddaje je ocenie

31.3 Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń wyjaśnia mechanizm korupcji i ocenia skutki tego zjawiska dla gospodarki.