Poszukiwanie zaginionego

Poprawna odpowiedź

A

Wymaganie ogólne

1.1 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie.
1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

1.3. Mapa – umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą. Uczeń posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie).

Komentarz

W zadaniu sprawdzana jest umiejętność korzystania z mapy jako narzędzia ułatwiającego orientację w przestrzeni oraz odnoszenia tego, co widzimy w terenie, do tego, co pokazane jest na mapie. Umiejętność ta może być przydatna w wielu okolicznościach, także w sytuacjach kryzysowych, kiedy np. trzeba precyzyjnie odtworzyć okoliczności jakiegoś zdarzenia lub opisać dojazd do miejsca wypadku. Pokazana w zadaniu sytuacja może uświadomić uczniowi, że zdobywane w czasie lekcji geografii umiejętności mogą być użyteczne w życiu codziennym.

Zadanie sprawdza umiejętność korzystania z mapy, a w szczególności dostrzegania związku między kierunkami rozpoznawanymi na mapie a kierunkami wyznaczanymi w terenie. Dodatkową trudnością jest konieczność umiejscowienia w tej relacji położenia Słońca. Aby udzielić poprawnej odpowiedzi, należy nie tylko sprawnie posłużyć się mapą, ale także wydobyć z tekstu zadania kilka kluczowych informacji, które prowadzą do prawidłowego rozwiązania.

Uczeń powinien:

• dostrzec, że obserwator stał, mógł być zatem zwrócony w dowolną stronę;
• zauważyć, że zaginiony znajdował się w ruchu i przyjąć, że był skierowany w tę stronę, w którą się przemieszczał (nie szedł np. tyłem);
• zauważyć, że zaginionego widziano około południa, kiedy, niezależnie od pory roku, Słońce znajduje się po południowej stronie nieba;
• zauważyć, że o tej porze roku (zima) słońce znajduje się nisko nad horyzontem, więc świeci prosto w oczy;
• wyciągnąć wniosek, że skoro Słońce świeciło zaginionemu w oczy, to musiał przemieszczać się na południe;
• odczytać z mapy, że skoro zaginiony szedł na południe, to najprawdopodobniej przemieszczał się z domu do pracy.

Zadanie zostało sprawdzone na grupie uczniów z pierwszych klas szkół ponadgimnazjalnych w ramach badania „Laboratorium myślenia – Diagnoza nauczania przedmiotów przyrodniczych w Polsce 2012”. Wszystkich uczniów biorących udział w badaniu podzielono w zależności od uzyskanego w całym teście wyniku na osiem grup o równej liczebności. Poniżej zaprezentowano wykres, na którym można prześledzić, jakich odpowiedzi udzielali badani uczniowie, w odniesieniu do wyniku uzyskanego przez nich w całym teście.

Wykres 1. Rozkład częstości odpowiedzi w zadaniu. Na osi X zaznaczono poziom ucznia (1 – grupa uczniów, którzy uzyskali najniższe wyniki w całym teście, 8 – grupa o najwyższych wynikach), na osi Y zaś – odsetek uczniów z danej grupy, którzy wybrali daną odpowiedź. Wartości nie sumują się do 100%, ponieważ pewna część uczniów nie wybrała żadnej odpowiedzi.

Zadanie okazało się trudne. Uczniowie najczęściej wybierali błędną odpowiedź – B, odpowiedź poprawną – A (z domu do pracy) – wskazało zaledwie 26,0% uczniów, podczas gdy prawdopodobieństwo losowego wskazania tej odpowiedzi wynosiło 25%. Z analizy przedstawionego wykresu wynika, że najbardziej prawdopodobną trasę pokonywaną przez zaginionego prawidłowo wskazywało 36,7% uczniów o najwyższych wynikach w całym teście i była to najczęściej wybierana przez nich odpowiedź. Uczniowie słabsi oraz przeciętni najczęściej wybierali błędną odpowiedź B (z pracy do domu), nie zauważając tego, że Słońce musiałoby górować po północnej stronie nieba. Taka sytuacja mogłaby mieć miejsce, gdyby pokazana na mapie miejscowość leżała na półkuli południowej. Polskie nazwy ulic wskazują jednoznacznie, iż mamy do czynienia z miejscowością położoną w Polsce, a więc na półkuli północnej. Błąd popełniany przez uczniów wynikał prawdopodobnie z tego, że nieuważnie czytali treść zadania i mylili osoby, którym Słońce świeciło w oczy. Dalej idący wniosek może wskazywać, iż wielu uczniom brakuje refleksji na temat relacji między obiektami położonymi poza obszarem pokazanym na mapie a kierunkami, wychodzącymi poza ramkę mapy. Dość często wybierano także pozostałe dwie błędne odpowiedzi: D (sugerującej, że Słońce w południe musiałoby znajdować się w zachodniej części nieba) i C (sytuującej Słońce po wschodniej stronie nieba). Być może te pomyłki były wynikiem tego, że uczniowie nie analizowania położenia Słońca.

Analiza udzielonych odpowiedzi wskazuje, że uczniowie mają problem z wykorzystaniem położenia Słońca jako elementu ułatwiającego orientację w terenie o określonej porze dnia. Można domniemywać, iż jest to efekt niedostatku zajęć terenowych, który powoduje  nieumiejętność orientowania mapy oraz brak nawyku obserwacji elementów przyrody. Istnieje duża potrzeba, aby uczniowie umieli wiązać wiedzę szkolną z obserwacją codziennych zjawisk. Bez tej umiejętności zrozumienie wielu treści przekazywanych na lekcjach geografii i innych przedmiotów przyrodniczych może być bardzo trudne.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

D

Wymaganie ogólne

1.1 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie.
1.2 Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej. Uczeń potrafi korzystać z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów i danych statystycznych i tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
3.2 Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym, m.in. w racjonalnym wykorzystaniu zasobów środowiska.

Wymaganie szczegółowe

3.2. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych.

Komentarz

W zadaniu sprawdzana jest umiejętność korzystania z wykresów przedstawiających zmiany wartości temperatury powietrza oraz wielkości opadów atmosferycznych. Od ucznia wymagana jest również umiejętność uważnego czytania opisu wydarzenia oraz wyobrażenia sobie zaistniałej sytuacji. Umiejętności te mogą być przydatne w wielu okolicznościach, kiedy np. trzeba precyzyjnie odtworzyć okoliczności jakiegoś zdarzenia lub opisać czas zajścia wypadku. Takie zadanie może się przyczynić do tego, że uczeń doceni umiejętności zdobywane na lekcji geografii jako użyteczne w życiu codziennym.

Uczeń powinien:

• zauważyć, że w ciągu 5 dni opad atmosferyczny zanotowano trzykrotnie;
• zauważyć, że przez 2 pierwsze dni analizowanego okresu temperatura znacznie przekraczała 0^°C, w związku z tym opady w dniu 27 XII były prawdopodobnie deszczem, a jeśli nawet spadł śnieg, to szybko topniał;
• zauważyć, że dopiero 29 grudnia temperatura spadła poniżej 0^°C, więc dopiero od tego dnia należało spodziewać się opadów śniegu oraz tego, że śnieg utrzyma się na powierzchni wystarczająco długo, aby zaprószyć buty obserwatora;
• zauważyć, że zaginionego widziano koło południa, w więc właśnie dla tego okresu należy poszukiwać informacji meteorologicznych;
• zauważyć, że 29 XII opad wystąpił dopiero w godzinach wieczornych, a więc tego dnia obserwator nie mógłby chodzić po śniegu w południe;
• wyciągnąć wniosek, że skoro zdarzenie miało miejsce w południe, to dopiero 30 XII obserwator mógł zaprószyć swoje buty;
• wybrać odpowiedź D, jako jedyną, którą spełnia wymienione warunki.

Zadanie zostało sprawdzone na grupie uczniów z pierwszych klas szkół ponadgimnazjalnych w ramach badania „Laboratorium myślenia – Diagnoza nauczania przedmiotów przyrodniczych w Polsce 2012”. Wszystkich uczniów biorących udział w badaniu podzielono w zależności od uzyskanego w całym teście wyniku na osiem grup o równej liczebności. Poniżej zaprezentowano wykres, na którym można prześledzić, jakich odpowiedzi udzielali badani uczniowie, w odniesieniu do wyniku uzyskanego przez nich w całym teście.

Wykres 1. Rozkład częstości odpowiedzi w zadaniu. Na osi X zaznaczono poziom ucznia (1 – grupa uczniów, którzy uzyskali najniższe wyniki w całym teście, 8 – grupa o najwyższych wynikach), na osi Y zaś – odsetek uczniów z danej grupy, którzy wybrali daną odpowiedź. Wartości nie sumują się do 100%, ponieważ pewna część uczniów nie wybrała żadnej odpowiedzi.

Zadanie okazało się trudne. Uczniowie najczęściej wybierali błędną odpowiedź – C, odpowiedź poprawną – D (30 XII) – wskazało zaledwie 26,2% uczniów, podczas gdy prawdopodobieństwo losowego wskazania tej odpowiedzi wynosiło 25%. Wśród uczniów z grupy, która osiągnęła najwyższe wyniki w całym teście, odpowiedź prawidłowa była wybierana najczęściej (63,3%). Uczniowie słabsi oraz przeciętni najczęściej wybierali błędną odpowiedź C (dzień wcześniejszy, 29 XII); prawdopodobnie nie zwracali uwagi na fakt, że opad wystąpił później niż opisane spotkanie. Powodem mogła być zbyt powierzchowna interpretacja wykresu rozkładu opadów atmosferycznych i nie powiązanie go z rytmem godzinowym, ale dobowym. Prezentacja wielkości opadów w postaci diagramu słupkowego wyraźnie wskazuje na to, że jednostką pomiarową nie jest doba, tylko godzina. Jednak obie grupy uczniów, zarówno wybierająca odpowiedź poprawną D, jak wskazująca odpowiedź błędną C, prawidłowo powiązały charakter opadów z odnotowaną wartością temperatury.

Pozostałe odpowiedzi – A i B – były wybierane niemal równie często. Uczniowie wybierający odpowiedź A zasugerowali się prawdopodobnie wielkością opadu w dniu 27 XII. Był to co prawda największy opad, ale w postaci deszczu, na co wskazuje dodatnia temperatura. Nawet jeżeli spadł śnieg, to szybko się topił. Uczniowie ci nie zwrócili uwagi na drugi wykres – obrazujący zmienność wartości temperatury powietrza. Uczniowie, którzy wskazali odpowiedź B – 28 XII, wybierali przypadkowo, lub spodziewali się, że duży opad w dniu wcześniejszym utrzyma się i przez kolejny dzień. Przy obu tych odpowiedziach zabrakło powiązania charakteru opadu z wysokością temperatury.

Chociaż zadanie okazało się dla uczniów trudne, to oryginalna i interesująca treść sprawia, że warto z niego skorzystać na lekcji. Uczniowie będą mieli możliwość wypróbowania swych sił w przeprowadzeniu logicznego „śledztwa”.

Słowa kluczowe