Pochylamy Ziemię

Poprawna odpowiedź

1 - A

2 - B

Wymaganie ogólne

2.4 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.

Wymaganie szczegółowe

3.1. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej. Uczeń charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat.

Komentarz

Celem zadania jest sprawdzenie umiejętności przewidywania zjawisk w środowisku przyrodniczym. Wstępem do zadania jest rysunek przedstawiający nachylenie osi obrotu Ziemi do płaszczyzny orbity. Uczeń ma wyobrazić sobie sytuację, gdy nachylenie osi zwiększy się o 10°.

Rozwiązując zadanie, uczeń musi wybrać odpowiedzi tworzące prawdziwe zdanie.

W pierwszej części zadania uczeń musi określić, jak po zwiększeniu kąta nachylenia osi zmieni się klimat w Polsce w lecie, czy będzie cieplej, zimniej, czy pozostanie bez zmian. Kąt nachylenia osi ziemskiej wynosi 23⁰26’. Taką samą wartość ma szerokość geograficzna zwrotników. Na obszarze przez nie ograniczonym promienie słoneczne dwa razy w roku padają pod kątem prostym na powierzchnię Ziemi (Słońce góruje w zenicie). Uczeń powinien wyobrazić sobie, że gdy zwiększymy kąt nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity o 10⁰ to o taką samą wartość zwiększy się wartości szerokości geograficznej zwrotników. Polska więc znajdowałaby się bliżej zwrotnika (otrzymywałaby  latem większą ilość promieniowania słonecznego)  i temperatury byłyby wyższe. Lato byłoby więc w Polsce cieplejsze, a zatem poprawna odpowiedź to A. Wskazało ją 62% uczniów klasy 3 gimnazjum biorących udział w badaniu.

W drugiej części zadania uczeń powinien odnieść się do przyczyny zmiany warunków klimatycznych. Zmiana nachylenia osi ziemskiej spowodowałaby zmianę oświetlenia Ziemi w ciągu roku, poszerzenie strefy międzyzwrotnikowej oznaczałoby  powiększenie obszaru na którym słońce góruje w zenicie.

Na obszarze poza strefą międzyzwrotnikową im bliżej zwrotnika, tym kąt padania promieni słonecznych jest większy, a zatem przesunięcie zwrotnika Raka na północ spowodowałoby zwiększenie kąta padania promieni słonecznych w naszym kraju latem. Prawidłową odpowiedź wskazało 57% uczniów biorących udział w badaniu.

Całe zadanie poprawnie rozwiązało 50% spośród badanych uczniów, co pozwala przypuszczać, że jego rozwiązanie nie sprawiło dużych trudności.

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

1. - A.

2. - A

Wymaganie ogólne

2.2 Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów. Uczeń identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym, gospodarce i życiu społecznym w różnych skalach przestrzennych (lokalnej, regionalnej, krajowej, globalnej)

Wymaganie szczegółowe

2.4. Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa. Uczeń podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi.

Komentarz

Zadanie ma na celu sprawdzenie umiejętności przewidywania zjawisk zależnych od ruchu obiegowego Ziemi. We wstępie do zadania zamieszczono rysunek przedstawiający nachylenie osi obrotu Ziemi do płaszczyzny orbity. Uczeń ma wyobrazić sobie sytuację, gdy nachylenie osi zwiększy się o 10°. Rozwiązując zadanie, uczeń musi wybrać takie uzupełnienia zdania, aby w całości było ono prawdziwe.

W pierwszej części zadania uczeń ma określić, jak zmiana kąta nachylenia osi ziemskiej wpłynie na długość trwania dnia i nocy w Polsce w zimie.

Kąt nachylenia osi ziemskiej wynosi 23°26’. Taką samą wartość ma szerokość geograficzna zwrotników. Uczeń powinien wyobrazić sobie, że gdy zwiększymy kąt nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity o 10° to o taką samą wartość zwiększy się wartość szerokości geograficznej zwrotników. Zmieni się także wartość szerokości geograficznej kół podbiegunowych, po zmianie nachylenia osi ziemskiej o 10° zmniejszy się ona (suma wartości szerokości geograficznej zwrotnika i koła podbiegunowego wynosi 90⁰) i będzie miała wartość 56⁰34’. Na obszarze między kołem polarnym a biegunem  występuje zjawisko dnia i nocy polarnej. W półroczu zimowym półkula północna jest mniej oświetlona niż południowa, a im dalej na północ, tym dzień jest krótszy, a noc dłuższa. Za północnym kołem polarnym trwa wtedy noc polarna. Po zmianie kąta nachylenia osi ziemskiej zaczynałaby się ona już na 56⁰34’ N, więc w Polsce, która znajdowałaby się bliżej koła podbiegunowego, dzień byłby krótszy (A). Poprawnej odpowiedzi w tej części udzieliło 38% uczniów klasy 3 gimnazjum biorących udział w badaniu.

W drugiej części zadania uczeń powinien odnieść się do przyczyny zmiany długości trwania dnia i nocy, wiążąc ją z pozorną wędrówką Słońca nad widnokręgiem. Krótszy dzień oznacza, że Słońce wschodzić będzie bardziej na południowym wschodzie (bliżej kierunku południowego) a zachodzić bardziej na południowym zachodzie, więc widoczne będzie w Polsce nad widnokręgiem krócej, a zatem poprawna jest odpowiedź A. Wskazało ją 40% uczniów biorących udział w badaniu.

Całe zadanie poprawnie rozwiązało 23% uczniów, duża grupa uczniów wybierała nieprawidłową odpowiedź, że dzień w Polsce trwałby dłużej. Zadania z astronomii często sprawiają uczniom problem, ponieważ wymagają od nich wyobraźni przestrzennej. Tym bardziej warto takie zadania wprowadzać jako pracę na lekcji, by pokazywać możliwe sposoby dochodzenia do prawidłowego rozwiązania, na przykład poprzez rysunki.

Słowa kluczowe