Przed użyciem zapoznaj się z ulotką

Poprawna odpowiedź

1 – Tak,

2 – Nie,

3 – Nie,

4 – Tak.

Wymaganie ogólne

3.3 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń rozumie i interpretuje pojęcia biologiczne, zna podstawową terminologię biologiczną.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.7. Stan zdrowia i choroby. Uczeń analizuje informacje dołączane do leków oraz wyjaśnia, dlaczego nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować leków ogólnodostępnych oraz dlaczego antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniem lekarza (dawka, godziny przyjmowania leku i długość kuracji).

Komentarz

Podstawa programowa biologii wymaga, aby absolwent gimnazjum umiał „analizować informacje dołączone do leków” (punkt VII.7). Nikogo nie trzeba chyba przekonywać, że jest to umiejętność niezwykle ważna i przydatna w życiu codziennym. Wiedza o właściwym dawkowaniu leku, przeciwwskazaniach do jego stosowania, możliwych skutkach ubocznych czy interakcji z innymi substancjami jest bezwzględnie konieczna, aby przyjmowany środek mógł być skuteczny i bezpieczny. W przypadku leków ogólnodostępnych, a więc zwykle zażywanych bez konsultacji z lekarzem, dodatkowo bardzo ważne jest, aby rozumieć, w jakiej sytuacji użycie danego środka jest uzasadnione.

Informacje dołączane do leków są często pisane mało przystępnym językiem i zawierają wiele specjalistycznych pojęć, przez co odczytanie zawartych w nich informacji może sprawiać trudność przeciętnemu odbiorcy. Tekst umieszczony w omawianym zadaniu jest bardzo krótki i stosunkowo mało skomplikowany, jednak i tak do rozwiązania zadania wymagane jest chociażby rozumienie takich pojęć jak „leczenie objawów”, „właściwości bakteriobójcze” czy „łagodzenie objawów stanu zapalnego”. Sama znajomość tych sformułowań jednak nie wystarczy – uczeń powinien jeszcze umieć umieścić je w odpowiednim kontekście i poprawnie wnioskować o właściwościach leku.

Do świadomego udzielenia prawidłowej odpowiedzi w każdym z czterech podpunktów zadania, konieczne jest spełnienie następujących warunków:

• zrozumienie sformułowań przedstawionych w tabeli; uczeń powinien np. wiedzieć, że „działanie przeciwbólowe” oznacza, że środek zmniejsza odczuwanie bólu, a „właściwości bakteriobójcze” oznaczają zdolność do zabijania bakterii,
• odnalezienie we Wskazaniach do stosowania informacji odnoszących się do stwierdzeń podanych w tabeli; np. w przypadku stwierdzenia 1 chodzi o fragment leczenie objawów (ból,…), zaś w punkcie 2 – o informację, że preparat leczy objawy (…) stanów zapalnych (…) spowodowanych infekcjami bakteryjnymi.
• określenie, czy odnalezione fragmenty tekstu są tożsame ze stwierdzeniami podanymi w tabeli; np. w punkcie 1 działanie przeciwbólowe jest tym samym, co leczenie bólu (należy zaznaczyć odpowiedź Tak), natomiast w punkcie 2 leczenie objawów infekcji bakteryjnej nie oznacza zabijania bakterii (właściwa jest odpowiedź Nie).

Zadanie rozwiązywało 1896 uczniów klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych. W poniższej tabeli przedstawiono odsetek uczniów, którzy udzielili prawidłowej odpowiedzi w poszczególnych punktach zadania.

Jak widać, ocenienie prawdziwości stwierdzeń 1, 3 i 4 nie sprawiło uczniom większych trudności – prawidłowej odpowiedzi za każdym razem udzieliło ponad 80% badanych. W przypadku punktów 1 i 4 niski poziom trudności wynikał zapewne z tego, że stwierdzenia umieszczone w tabeli stanowiły niemal powtórzenie informacji zawartych w tekście, np. w przypadku stwierdzenia 4 różnica polegała w zasadzie jedynie na zastąpieniu słowa leczyć słowem łagodzić. Oceniając z kolei prawdziwość stwierdzenia 3 uczniowie najwyraźniej mieli świadomość, że łagodzenie stanu zapalnego po usunięciu zęba to zgoła co innego niż przeciwdziałanie próchnicy. Dla uczniów słabszych, dla których analiza tekstu sprowadza się głównie do prostego wyszukiwania w tekście kluczowych sformułowań, pewnym ułatwieniem mogło być też to, że we Wskazaniach do stosowania w ogóle nie pojawiło się słowo próchnica. 

Zupełnie inaczej było w przypadku stwierdzenia 2. Zaledwie co czwarty uczeń prawidłowo zaznaczył, że opis nie wskazuje na bakteriobójcze działanie środka. Co więcej, wynik dla punktu drugiego ujemnie korelował z wynikiem ucznia z całego testu, czyli uczniowie „lepsi” częściej udzielali błędnej odpowiedzi niż uczniowie „słabsi” (wykres 1). Jest to sytuacja charakterystyczna dla zadań zawierających jakąś „pułapkę”, w którą wpadają lepsi uczniowie, starający się dojść do właściwej odpowiedzi, podczas gdy uczniowie najsłabsi, często zaznaczający odpowiedź w sposób praktycznie losowy, paradoksalnie uzyskują wyższy wynik. Zadania takie oczywiście nie powinny być wykorzystywane do celów egzaminacyjnych, pozwalają jednak niekiedy zdiagnozować pewne istotne problemy. Tak jest też w omawianym przypadku – wyniki zadania pokazują bowiem, że uczniom bardzo dużą trudność sprawia rozróżnienie leczenia objawów (bólu, zaczerwienienia i obrzęku) od usuwania przyczyny (infekcji bakteryjnej), która mogła wywołać te objawy. Ma to oczywiście istotne konsekwencje dla ogólnej świadomości na temat działania dostępnych leków – dość często można spotkać się na przykład z poglądem, że popularne środki przeciwzapalne i przeciwbólowe „leczą” grypę, podczas gdy w rzeczywistości łagodzą jedynie jej objawy i nie mają żadnego działania przeciwwirusowego.

Słowa kluczowe