Gorzka czekolada

Poprawna odpowiedź

A, E.

Wymaganie ogólne

1.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych.
2.1 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;
2.2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne;
2.3 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych.

Wymaganie szczegółowe

1.1 Substancje i ich właściwości. Uczeń opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza/ wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji.
1.2 Substancje i ich właściwości. Uczeń rzeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość.

Komentarz

Umiejętnością badaną w tym zadaniu jest umiejętność wykonywania obliczeń związanych ze składem procentowym mieszanin oraz wskazywanie argumentów potwierdzających prawidłowość klasyfikacji w oparciu o dane źródłowe. Aby prawidłowo rozwiązać to zadanie, uczeń powinien posiadać wiedzę na temat obliczania zawartości procentowej składników mieszanin (stężenia procentowego).

Zadanie porusza problem składu procentowego różnych gatunków czekolady. Uczeń proszony jest o wskazanie dwóch stwierdzeń (spośród pięciu) na temat czekolady sporządzonej domowym sposobem, które dostarczają informacji niezbędnej do jej jednoznacznego zakwalifikowania do jednego z trzech rodzajów: czekolady mlecznej, deserowej lub gorzkiej.

Aby prawidłowo rozwiązać zadanie, uczeń powinien:

-   potraktować czekoladę jako mieszaninę składników

-   przeanalizować dane na temat rodzajów czekolady i wywnioskować, że podstawą klasyfikacji jest zawartość jednego ze składników - kakao

-  przypomnieć sobie definicję składu (stężenia) procentowego mieszaniny, a w szczególności że do obliczenia zawartości procentowej składnika, trzeba masę składnika podzielić przez masę całej mieszaniny i wynik pomnożyć przez 100%

-   wywnioskować, że do obliczenia zawartości procentowej kakao w czekoladzie otrzymanej domowym sposobem będą konieczne dwie wielkości: masa kakao użytego do jej wytworzenia oraz masa całej czekolady

-  wskazać, że powyższe dane zostały zawarte w odpowiedziach A. „Moja czekolada zawiera aż 80 g suchej masy kakaowej.” oraz E.  „Cała tabliczka waży dokładnie 100 g.” i na tej podstawie zaznaczyć, że odpowiedzi A i E są prawidłowe.

-  wywnioskować, że dane na temat zawartości mleka i cukru oraz na temat koloru czekolady nie mają znaczenia dla klasyfikacji rodzajów czekolady, zatem odpowiedzi B.  „Jednym ze składników jest mleko pełne w proszku.”, C.  „Dodałam tylko 5 g cukru.” i D.  „Czekolada ma intensywny, ciemnobrązowy kolor.” są błędne.

Zadanie zostało zbadane na grupie 135 uczniów z klas III gimnazjum. W badaniu pilotażowym uzyskano następujące wyniki (pogrubioną czcionką zaznaczono odpowiedzi poprawne):

Wskazanie argumentu A jako niezbędnego do określenia rodzaju czekolady nie sprawiło większych trudności uczniom (84% odpowiedzi poprawnych), niezależnie od reprezentowanego przez nich poziomu umiejętności (rozumianego jako ogólny wynik uzyskany z całego testu). Fakt, że znajomość masy kakao zawartego w czekoladzie jest niezbędna, aby obliczyć zawartość procentową tego składnika i prawidłowo określić rodzaj czekolady, nie budził wątpliwości ogromnej większości uczniów. Natomiast w przypadku argumentu E, wynik był znacznie słabszy i wynosił zaledwie 52%, zatem na poziomie losowego wyboru, przy czym zróżnicowanie między poziomami uczniów było również mało istotne (40 – 60% poprawnych odpowiedzi). Wynika z tego, że uczniowie biorący udział w badaniu nie zrozumieli koncepcji składu (stężenia) procentowego. Nie są świadomi, że do obliczenia tego parametru potrzebne są dwie wielkości: masa składnika oraz masa mieszaniny, że bez tej ostatniej obliczeń przeprowadzić się nie da. Zdumiewające jest też, że 69% uczniów wybrało dystraktor D (wynik był bardzo zbliżony dla poszczególnych poziomów). To z kolei wskazuje, że uczniowie w większości nie potrafili prawidłowo zidentyfikować kryterium na podstawie którego dokonano klasyfikacji rodzajów czekolady. Prawdopodobnie oparli się tutaj na własnym doświadczeniu życiowym, stosując  rozumowanie uproszczone: skoro czekolada ma intensywny, ciemnobrązowy kolor to jest to czekolada gorzka, gdyż taką znają z autopsji. Ponad połowa uczniów wybrała również dystraktor C. Oznacza to, że ponad połowa z nich uznała zawartość cukru za kryterium istotne do określenia rodzaju czekolady, przy czym pogląd ten był równie popularny niezależnie od poziomu uczniów. Potwierdza to tylko wcześniejszy wniosek, że uczniowie nie potrafili wskazać właściwych argumentów na podstawie analizy tekstu. Jedynie w przypadku dystraktora B uczniowie w większości odrzucili błędną odpowiedź (została wskazana przez 28% z nich), prawidłowo rozumując, że zawartość mleka nie jest kryterium różnicującym rodzaje czekolady.

Ogólnie zadanie okazało się trudne, a nawet bardzo trudne. Zaledwie 7% uczniów wskazało obie prawidłowe odpowiedzi, zatem tylko nieco powyżej poziomu 5% dla czysto losowego wyboru odpowiedzi. Ten wynik wyraźnie wskazuje, że w programach szkolnych należy poświęcić znacznie więcej uwagi zagadnieniom składu procentowego mieszanin oraz umiejętności poprawnego wnioskowania na podstawie danych źródłowych.

Słowa kluczowe