Podstawy programowe - Chemia
Wymagania ogólne
Wymagania szczegółowe
Wymagania ogólne
1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń korzysta z chemicznych tekstów źródłowych, pozyskuje, analizuje, ocenia i przetwarza informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem mediów i Internetu.
1.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych.
2.1 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;
2.2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne;
2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zdobywa wiedzę chemiczną w sposób badawczy – obserwuje, sprawdza, weryfikuje, wnioskuje i uogólnia; wykazuje związek składu chemicznego, budowy i właściwości substancji z ich zastosowaniami; posługuje się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym w kontekście dbałości o własne zdrowie i ochrony środowiska naturalnego.
2.3 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych.
3.1 Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi;
3.2 Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne.
3 Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne.
Wymagania szczegółowe
1.1 Substancje i ich właściwości. Uczeń opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza/ wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji.
1.2 Substancje i ich właściwości. Uczeń rzeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość.
1.3 Substancje i ich właściwości.Uczeń obserwuje mieszanie się substancji/ opisuje ziarnistą budowę materii/ tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia/ planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii.
1.4 Substancje i ich właściwości. Uczeń wyjaśnia różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym.
1.5 Substancje i ich właściwości. Uczeń klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale/ odróżnia metale od niemetali na pod stawie ich właściwości.
1.6 Substancje i ich właściwości. Uczeń posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg.
1.7 Substancje i ich właściwości. Uczeń opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych.
1.8 Substancje i ich właściwości. Uczeń opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie/ sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu).
2.1 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal).
2.2 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony)/ definiuje elektrony walencyjne.
2.3 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa.
2.4 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych.
2.5 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń definiuje pojęcie izotopu, wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie/ wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru.
2.6 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu izotopowego).
2.7 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń opisuje, czym różni się atom od cząsteczki.
2.8 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów.
2.9 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń na przykładzie cząsteczek H2, Cl2, N2, CO2, H2O, HCl, NH3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych)/ zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek.
2.10 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń definiuje pojęcie jonów i opisuje, jak powstają/ zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S/ opisuje powstawanie wiązania jonowego.
2.11 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia).
2.12 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków/ odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru).
2.13 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków.
2.14 Wewnętrzna budowa materii. Uczeń ustala dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego/ wzór sumaryczny na podstawie nazwy/ wzór sumaryczny na podstawie wartościowości.
3.1 Reakcje chemiczne. Uczeń opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej / podaje przy kłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka/ planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną.
3.2 Reakcje chemiczne. Uczeń opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany/ podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania/ wskazuje substraty i produkty/ dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych/ obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski.
3.3 Reakcje chemiczne. Uczeń definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje Reakcje chemiczne. endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu - pieczenie ciasta).
3.4 Reakcje chemiczne. Uczeń oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych/ dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania masy.
4.1 Powietrze i inne gazy. Uczeń wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną/ opisuje skład i właściwości powietrza.
4.2 Powietrze i inne gazy. Uczeń opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla(IV)/ odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł wiedzy informacje o azocie, tlenie i wodorze/ planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości wymienionych gazów.
4.3 Powietrze i inne gazy. Uczeń wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie.
4.4 Powietrze i inne gazy. Uczeń pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku węgla(IV) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, spalanie węgla).
4.5 Powietrze i inne gazy. Uczeń opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej/ proponuje sposoby zapobiegania jej powiększaniu.
4.6 Powietrze i inne gazy. Uczeń opisuje obieg tlenu w przyrodzie.
4.7 Powietrze i inne gazy. Uczeń opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających w swoim składzie żelazo przed rdzewieniem.
4.8 Powietrze i inne gazy. Uczeń wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu.
4.9 Powietrze i inne gazy. Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc.
4.10 Powietrze i inne gazy. Uczeń wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza/ planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami.
5.1 Woda i roztwory wodne. Uczeń bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie.
5.2 Woda i roztwory wodne. Uczeń opisuje budowę cząsteczki wody/ wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie/ podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe/ podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny.
5.3 Woda i roztwory wodne. Uczeń planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie.
5.4 Woda i roztwory wodne. Uczeń opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym.
5.5 Woda i roztwory wodne. Uczeń odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności.
5.6 Woda i roztwory wodne. Uczeń prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość/ oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności).
5.7 Woda i roztwory wodne. Uczeń proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą.
6.1 Kwasy i zasady. Uczeń definiuje pojęcia: wodorotlenku, kwasu/ zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3 i kwasów: HCl, H2SO4, H2SO3,HNO3, H2CO3, H3PO4, H2S.
6.2 Kwasy i zasady. Uczeń opisuje budowę wodorotlenków i kwasów.
6.3 Kwasy i zasady. Uczeń planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek, kwas beztlenowy i tlenowy (np. NaOH, Ca(OH)2, Al(OH)3, HCl, H2SO3)/ zapisuje odpowiednie równania reakcji.
6.4 Kwasy i zasady. Uczeń opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków i kwasów.
6.5 Kwasy i zasady. Uczeń wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad i kwasów/ zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad i kwasów/ definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa).
6.6 Kwasy i zasady. Uczeń wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego)/ rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników.
6.7 Kwasy i zasady. Uczeń wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego.
6.8 Kwasy i zasady. Uczeń interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny)/ wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.).
6.9 Kwasy i zasady. Uczeń analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania/ proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie.
7.1 Sole. Uczeń wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (np. HCl + NaOH).
7.2 Sole. Uczeń tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie/ tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie.
7.3 Sole. Uczeń pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli.
7.4 Sole. Uczeń pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu).
7.5 Sole. Uczeń wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej/ projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych, pisze odpowiednie równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy/ na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej.
7.6 Sole. Uczeń wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków.
8.1 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń wymienia naturalne źródła węglowodorów.
8.2 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone.
8.3 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węglarysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów.
8.4 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu.
8.5 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu.
8.6 Węgiel i jego związki z wodorem.Uczeń podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów/ podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów.
8.7 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) oraz zastosowania etenu i etynu.
8.8 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych.
8.9 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu/ opisuje właściwości i zastosowania polietylenu.
9.1 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory sumaryczne i strukturalne.
9.2 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń bada właściwości etanolu/ opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu/ zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu/ opisuje negatywne skutki działania alkoholu etylowego na organizm ludzki.
9.3 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu/ bada i opisuje właściwości glicerolu/ wymienia jego zastosowania.
9.4 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania/ pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne.
9.5 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali).
9.6 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji/ zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi/ tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi/ planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie.
9.7 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań.
9.8 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) i zapisuje ich wzory.
9.9 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych.
9.10 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego/ opisuje właściwości fizyczne tłuszczów/ projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego.
9.11 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów zawierających azot na przykładzie amin (metyloaminy) i aminokwasów (glicyny).
9.12 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek/ definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów.
9.13 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej/ opisuje różnice w prze biegu denaturacji i koagulacji białek/ wylicza czynniki, które wywołują te procesy/ wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych.
9.14 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów/ dokonuje podziału cukrów na proste i złożone.
9.15 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy/ bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy/ wskazuje na jej zastosowania.
9.16 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń podaje wzór sumaryczny sacharozy/ bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy/ wskazuje na jej zastosowania/ zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą (za pomocą wzorów sumarycznych).
9.17 Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie/ podaje wzory sumaryczne tych związków/ wymienia różnice w ich właściwościach/ opisuje znaczenie i zastosowania tych cukrów/ wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych.
Wymagania ogólne
1 Wykorzystanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń korzysta z chemicznych tekstów źródłowych, pozyskuje, analizuje, ocenia i przetwarza informacje pochodzące z różnych źródeł, ze szczególnym uwzględnieniem mediów i Internetu.
2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zdobywa wiedzę chemiczną w sposób badawczy – obserwuje, sprawdza, weryfikuje, wnioskuje i uogólnia wykazuje związek składu chemicznego, budowy i właściwości substancji z ich zastosowaniami posługuje się zdobytą wiedzą chemiczną w życiu codziennym w kontekście dbałości o własne zdrowie i ochrony środowiska naturalnego.
3 Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne.
101.1 (Rozszerzenie) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń korzysta z chemicznych tekstów źródłowych.
101.2 (Rozszerzenie) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń biegle wykorzystuje nowoczesne technologie informatyczne do pozyskiwania, przetwarzania, tworzenia i prezentowania informacji.
101.3 (Rozszerzenie) Wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń Krytycznie odnosi się do pozyskiwanych informacji.
102.1 (Rozszerzenie) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń rozumie podstawowe pojęcia, prawa i zjawiska chemiczne.
102.2 (Rozszerzenie) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości najważniejszych pierwiastków i ich związków chemicznych.
102.3 (Rozszerzenie) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń dostrzega zależność pomiędzy budową substancji a jej właściwościami fizycznymi i chemicznymi.
102.4 (Rozszerzenie) Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń stawia hipotezy dotyczące wyjaśniania problemów chemicznych i planuje eksperymenty dla ich weryfikacji na ich podstawie samodzielnie formułuje i uzasadnia opinie i sądy.
103.1 (Rozszerzenie) Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi.
103.2 (Rozszerzenie) Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne.
Wymagania szczegółowe
1.1 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń bada i opisuje właściwości SiO2 wymienia odmiany SiO2 występujące w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania
1.2 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń opisuje proces produkcji szkła jego rodzaje, właściwości i zastosowania
1.3 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu, betonu
1.4 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń opisuje rodzaje skał wapiennych (wapień, marmur, kreda), ich właściwości i zastosowania projektuje wykrycie skał wapiennych wśród innych skał i minerałów zapisuje równania reakcji
1.5 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń zapisuje wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)·2H2O i CaSO4·2H2O) podaje ich nazwy opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania poprzez doświadczenie wymienia zastosowania skał gipsowych wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej (zapisuje odpowiednie równanie reakcji)
1.6 Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Uczeń wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków na podstawie znajomości budowy diamentu, grafitu i fullerenów tłumaczy ich właściwości i zastosowania.
2.1 Chemia środków czystości. Uczeń opisuje proces zmydlania tłuszczów zapisuje (słownie) przebieg tej reakcji
2.2 Chemia środków czystości. Uczeń wyjaśnia na czym polega proces usuwania brudu i bada wpływ twardości wody na powstawanie zwišzków trudno rozpuszczalnych zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydrofilowe we wzorach czšsteczek substancji powierzchniowo czynnych
2.3 Chemia środków czystości. Uczeń tłumaczy przyczynę eliminowania fosforanów(V) ze składu proszków (proces eutrofizacji)
2.4 Chemia środków czystości. Uczeń wskazuje na charakter chemiczny składników środków do mycia szkła, przetykania rur, czyszczenia metali i biżuterii w aspekcie zastosowań tych produktów stosuje te środki z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa wyjaśnia na czym polega proces usuwania zanieczyszczeń za pomocš tych środków
2.5 Chemia środków czystości. Uczeń opisuje tworzenie się emulsji, ich zastosowania analizuje skład kosmetyków (na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do zębów itd.) i wyszukuje w dostępnych źródłach informacje na temat ich działania.
3.1 Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń tłumaczy, na czym mogš polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu) aspiryny, nikotyny, alkoholu etylowego
3.2 Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń wyszukuje informacje na temat działania składników popularnych leków (np. węgla aktywowanego, aspiryny, środków neutralizujšcych nadmiar kwasów w żołšdku)
3.3 Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń wyszukuje informacje na temat składników napojów dnia codziennego (kawa, herbata, mleko, woda mineralna, napoje typu cola) w aspekcie ich działania na organizm ludzki
3.4 Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń opisuje procesy fermentacyjne zachodzšce podczas wyrabiania ciasta i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwaśnego mleka, jogurtów, serów zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej i octowej
3.5 Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Uczeń wyjaśnia przyczyny psucia się żywności i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do żywności w tym konserwantów.
4.1 Chemia gleby. Uczeń tłumaczy, na czym polegajš sorpcyjne właściwości gleby opisuje wpływ pH gleby na wzrost wybranych roślin planuje i przeprowadza badanie kwasowości gleby oraz badanie właściwości sorpcyjnych gleby
4.2 Chemia gleby. Uczeń podaje przykłady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzebę ich stosowania
4.3 Chemia gleby. Uczeń wymienia źródła chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszczeń (metale ciężkie, węglowodory, pestycydy, azotany)
4.4 Chemia gleby. Uczeń proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacjš.
5.1 Paliwa – obecnie i w przyszłości. Uczeń podaje przykłady surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskiwania energii (bezpośrednio i po przetworzeniu)
5.2 Paliwa – obecnie i w przyszłości. Uczeń opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i węgla kamiennego wymienia nazwy produktów tych procesów i uzasadnia ich zastosowania
5.3 Paliwa – obecnie i w przyszłości. Uczeń wyjaśnia pojęcie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwiększania LO benzyny tłumaczy na czym polega kraking oraz reforming i uzasadnia konieczność prowadzenia tych procesów w przemyśle
5.4 Paliwa – obecnie i w przyszłości. Uczeń proponuje alternatywne źródła energii – analizuje możliwości ich zastosowań (biopaliwa, wodór, energia słoneczna, wodna, jšdrowa, geotermalne itd.)
5.5 Paliwa – obecnie i w przyszłości. Uczeń analizuje wpływ różnorodnych sposobów uzyskiwania energii na stan środowiska przyrodniczego.
6.1 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń podaje przykłady opakowań (celulozowych, szklanych, metalowych, sztucznych) stosowanych w życiu codziennym opisuje ich wady i zalety
6.2 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń klasyfikuje tworzywa sztuczne w zależności od ich właściwości (termoplasty i duroplasty) zapisuje równania reakcji otrzymywania PVC wskazuje na zagrożenia zwišzane z gazami powstajšcymi w wyniku spalania się PVC
6.3 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów pochodzšcych z różnych opakowań
6.4 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń klasyfikuje włókna na naturalne (białkowe i celulozowe), sztuczne i syntetyczne wskazuje ich zastosowania opisuje wady i zalety uzasadnia potrzebę stosowania tych włókien
6.5 Chemia opakowań i odzieży. Uczeń projektuje doświadczenie pozwalajšce zidentyfikować włókna białkowe i celulozowe, sztuczne i syntetyczne.
101.1 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń stosuje pojęcie mola (w oparciu o liczbę Avogadra)
101.2 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń odczytuje w układzie okresowym masy atomowe pierwiastków i na ich podstawie oblicza masę molową związków chemicznych (nieorganicznych i organicznych) o podanych wzorach (lub nazwach)
101.3 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń oblicza masę atomową pierwiastka na podstawie jego składu izotopowego ustala skład izotopowy pierwiastka (w % masowych) na podstawie jego masy atomowej
101.4 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń ustala wzór empiryczny i rzeczywisty związku chemicznego (nieorganicznego i organicznego) na podstawie jego składu wyrażonego w % masowych i masy molowej
101.5 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń dokonuje interpretacji jakościowej i ilościowej równania reakcji w ujęciu molowym, masowym i objętościowym (dla gazów)
101.6 (Rozszerzenie) Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń wykonuje obliczenia z uwzględnieniem wydajności reakcji i mola dotyczące: mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych), objętości gazów w warunkach normalnych.
102.1 (Rozszerzenie) Struktura atomu – jądro i elektrony. Uczeń określa liczbę cząstek elementarnych w atomie oraz skład jądra atomowego, na podstawie zapisu AEZ
102.2 (Rozszerzenie) Struktura atomu – jądro i elektrony. Uczeń stosuje zasady rozmieszczania elektronów na orbitalach w atomach pierwiastków wieloelektronowych
102.3 (Rozszerzenie) Struktura atomu – jądro i elektrony. Uczeń zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z=36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach (zapisy konfiguracji: pełne, skrócone i schematy klatkowe)
102.4 (Rozszerzenie) Struktura atomu – jądro i elektrony. Uczeń określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego (konfiguracje elektronów walencyjnych)
102.5 (Rozszerzenie) Struktura atomu – jądro i elektrony. Uczeń wskazuje na związek pomiędzy budową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym.
103.1 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń przedstawia sposób, w jaki atomy pierwiastków bloku s i p osiągają trwałe konfiguracje elektronowe (tworzenie jonów)
103.2 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń stosuje pojęcie elektroujemności do określania (na podstawie różnicy elektroujemności i liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków) rodzaju wiązania: jonowe, kowalencyjne (atomowe), kowalencyjne spolaryzowane (atomowe spolaryzowane), koordynacyjne
103.3 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń opisuje mechanizm tworzenia wiązania jonowego (np. w chlorkach i tlenkach metali)
103.4 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń zapisuje wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych (np. wodoru, chloru, chlorowodoru, tlenku węgla(IV), amoniaku, metanu, etenu i etynu, NH4 +, H3O+, SO2 i SO3)
103.5 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych
103.6 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń określa typ wiązania (sigma i pi ) w prostych cząsteczkach
103.7 (Rozszerzenie) Wiązania chemiczne. Uczeń opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne, wodorowe, metaliczne) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych i organicznych.
104.1 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń definiuje termin: szybkość reakcji (jako zmiana stężenia reagenta w czasie)
104.2 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń szkicuje wykres zmian stężeń reagentów i szybkości reakcji w funkcji czasu
104.3 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny, energia aktywacji do opisu efektów energetycznych przemian
104.4 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń interpretuje zapis ?H < 0 i ?H > 0 do określenia efektu energetycznego reakcji
104.5 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń przewiduje wpływ: stężenia substratów, obecności katalizatora, stopnia rozdrobnienia substratów i temperatury na szybkość reakcji planuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia
104.6 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stan równowagi dynamicznej i stała równowagi zapisuje wyrażenie na stałą równowagi podanej reakcji
104.7 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń stosuje regułę przekory do jakościowego określenia wpływu zmian temperatury, stężenia reagentów i ciśnienia na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej
104.8 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń klasyfikuje substancje do kwasów lub zasad zgodnie z teorią Brönsteda- Lowry’ego
104.9 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń interpretuje wartości stałej dysocjacji, pH, pKw
104.10 (Rozszerzenie) Kinetyka i statyka chemiczna. Uczeń porównuje moc elektrolitów na podstawie wartości ich stałych dysocjacji.
105.1 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin
105.2 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć stężenie procentowe i molowe
105.3 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń planuje doświadczenie pozwalające otrzymać roztwór o zadanym stężeniu procentowym i molowym
105.4 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki
105.5 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń planuje doświadczenie pozwalające rozdzielić mieszaninę niejednorodną (ciał stałych w cieczach) na składniki
105.6 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej
105.7 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń przewiduje odczyn roztworu po reakcji (np. tlenku wapnia z wodą, tlenku siarki(VI) z wodą, wodorotlneku sodu z kwasem solnym), substancji zmieszanych w ilosciach stechiometrycznych i niestechiometrycznych
105.8 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń uzasadnia (ilustrując równaniami reakcji) przyczynę kwasowego odczynu roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) oraz odczynu niektórych roztworów soli (hydroliza)
105.9 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń podaje przykłady wskaźników pH (fenoloftaleina, oranż metylowy, wskaźnik uniwersalny) i omawia ich zastosowanie bada odczyn roztworu
105.10 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń pisze równania reakcji: zobojętniania, wytrącania osadów i hydrolizy soli w formie cząsteczkowej i jonowej (pełnej i skróconej)
105.11 (Rozszerzenie) Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami kwasy, wodorotlenki i sole.
106.1 (Rozszerzenie) Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja
106.2 (Rozszerzenie) Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń oblicza stopnie utlenienia pierwiastków w jonie i cząsteczce związku nieorganicznego i organicznego
106.3 (Rozszerzenie) Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń wskazuje utleniacz, reduktor, proces utleniania i redukcji w podanej reakcji redoks
106.4 (Rozszerzenie) Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń przewiduje typowe stopnie utlenienia pierwiastków na podstawie konfiguracji elektronowej ich atomów
106.5 (Rozszerzenie) Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń stosuje zasady bilansu elektronowego – dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej).
107.1 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je w oparciu o znajomość natury wiązania metalicznego
107.2 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonych i stężonych roztworów kwasów utleniających (Mg, Zn, Al, Cu, Ag, Fe)
107.3 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.
107.4 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń opisuje właściwości fizyczne i chemiczne glinu wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu i tłumaczy znaczenie tego zjawiska w zastosowaniu glinu w technice planuje i wykonuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać, że tlenek i wodorotlenek glinu wykazują charakter amfoteryczny
107.5 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń przewiduje kierunek przebiegu reakcji metali z kwasami i z roztworami soli, na podstawie danych zawartych w szeregu napięciowym metali
107.6 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali, np. miedzi i cynku
107.7 (Rozszerzenie) Metale. Uczeń przewiduje produkty redukcji związków manganu(VII) w zależności od środowiska, a także dichromianu(VI) potasu w środowisku kwasowym bilansuje odpowiednie równania reakcji.
108.1 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach – wskazuje położenie niemetali
108.2 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń pisze równania reakcji ilustrujących typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym reakcje: tlenu z metalami (Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu) i z niemetalami (C, S, H2, P), wodoru z niemetalami (Cl2, Br2, O2, N2, S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu)
108.3 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń planuje i opisuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodór (reakcja aktywnych metali z wodą i/lub niektórych metali z niektórymi kwasami)
108.4 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń planuje i opisuje doświadczenie, którego przebieg wykaże, że np. brom jest pierwiastkiem bardziej aktywnym niż jod, a mniej aktywnym niż chlor
108.5 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad
108.6 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń przedstawia i uzasadnia zmiany mocy kwasów fluorowcowodorowych
108.7 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać tlen w laboratorium (np. reakcja rozkładu H2O2 lub KMnO4) zapisuje odpowiednie równania reakcji
108.8 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30 (synteza pierwiastków z tlenem, rozkład soli np. CaCO3 i wodorotlenków np. Cu(OH)2)
108.9 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne tlenków pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do 30, w tym zachowanie wobec wody, kwasów i zasad zapisuje odpowiednie równania reakcji
108.10 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń klasyfikuje tlenki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy, amfoteryczny i obojętny) planuje i wykonuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny tlenku
108.11 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające
108.12 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy planuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia (formułuje obserwacje i wnioski) ilustruje je równaniami reakcji
108.13 (Rozszerzenie) Niemetale. Uczeń ilustruje, za pomocą odpowiednich równań reakcji, utleniające właściwości kwasów, np. stężonego i rozcieńczonego roztworu kwasu azotowego(V).
109.1 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń podaje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych
109.2 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne węglowodorów podaje nazwę węglowodoru (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce) zapisanego wzorem strukturalnym lub półstrukturalnym
109.3 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń ustala rzędowość atomów węgla w cząsteczce węglowodoru
109.4 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń posługuje się poprawną nomenklaturą węglowodorów (nasycone, nienasycone i aromatyczne) i ich fluorowcopochodnych wykazuje się rozumieniem pojęć: szereg homologiczny, wzór ogólny, izomeria
109.5 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów konstytucyjnych, położenia podstawnika, izomerów optycznych węglowodorów i ich prostych fluorowcopochodnych o podanym wzorze sumarycznym wśród podanych wzorów węglowodorów i ich pochodnych wskazuje izomery konstytucyjne wyjaśnia zjawisko izomerii cis-trans uzasadnia warunki wystąpienia izomerii cis-trans w cząsteczce związku o podanej nazwie lub o podanym wzorze strukturalnym (lub półstrukturalnym)
109.6 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń określa tendencje zmian właściwości fizycznych (stanu skupienia, temperatury topnienia itp.) w szeregach homologicznych alkanów, alkenów i alkinów
109.7 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkanów, na przykładzie następujących reakcji: spalanie, podstawianie (substytucja) atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru albo bromu przy udziale światła (pisze odpowiednie równania reakcji)
109.8 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkenów, na przykładzie następujących reakcji: przyłączanie (addycja): H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne) zachowanie wobec zakwaszonego roztworu manganianu(VII) potasu, polimeryzacja pisze odpowiednie równania reakcji
109.9 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać np. eten z etanu (z udziałem fluorowcopochodnych węglowodorów) ilustruje je równaniami reakcji
109.10 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkinów, na przykładzie etynu: przyłączenie: H2, Cl2 i Br2, HCl, i HBr, H2O, trimeryzacja pisze odpowiednie równania reakcji
109.11 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń wyjaśnia na prostych przykładach mechanizmy reakcji substytucji, addycji, eliminacji zapisuje odpowiednie równania reakcji
109.12 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń ustala wzór monomeru, z jakiego został otrzymany polimer o podanej strukturze
109.13 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń planuje ciąg przemian pozwalających otrzymać, np. benzen z węgla i dowolnych odczynników nieorganicznych ilustruje je równaniami reakcji
109.14 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń opisuje budowę cząsteczki benzenu, z uwzględnieniem delokalizacji elektronów tłumaczy dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów, nie odbarwia wody bromowej ani zakwaszonego roztworu manganianu(VII) potasu
109.15 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń opisuje właściwości węglowodorów aromatycznych, na przykładzie reakcji benzenu i toluenu: spalanie, reakcje z Cl2 lub Br2 wobec katalizatora lub w obecności światła, nitrowanie pisze odpowiednie równania reakcji
109.16 (Rozszerzenie) Węglowodory. Uczeń projektuje doświadczenia dowodzące różnice we właściwościach węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych przewiduje obserwacje, formułuje wnioski i ilustruje je równaniami reakcji.
1010.1 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń zalicza substancję do alkoholi lub fenoli (na podstawie budowy jej cząsteczki) wskazuje wzory alkoholi pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych
1010.2 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów alkoholi mono- i polihydroksylowych o podanym wzorze sumarycznym (izomerów szkieletowych, położenia podstawnika) podaje ich nazwy systematyczne
1010.3 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń opisuje właściwości chemiczne alkoholi, na przykładzie etanolu i innych prostych alkoholi w oparciu o reakcje: spalania wobec różnej ilości tlenu, reakcje z HCl i HBr, zachowanie wobec sodu, utlenienie do związków karbonylowych i ewentualnie do kwasów karboksylowych, odwodnienie do alkenów, reakcję z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi zapisuje odpowiednie równania reakcji
1010.4 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń porównuje właściwości fizyczne i chemiczne: etanolu, glikolu etylenowego i glicerolu projektuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli odróżnić alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego na podstawie obserwacji wyników doświadczenia klasyfikuje alkohol do mono- lub polihydroksylowych
1010.5 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń opisuje działanie: CuO lub K2Cr2O7/H2SO4 na alkohole pierwszo-, drugorzędowe
1010.6 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń dobiera współczynniki reakcji roztworu manganianu(VII) potasu (w środowisku kwasowym) z etanolem
1010.7 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń opisuje reakcję benzenolu z: sodem i z wodorotlenkiem sodu bromem, kwasem azotowym(V) zapisuje odpowiednie równania reakcji
1010.8 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń na podstawie obserwacji wyników doświadczenia (np. z NaOH) formułuje wniosek o sposobie odróżniania fenolu od alkoholu
1010.9 (Rozszerzenie) Hydroksylowe pochodne węglowodorów ? alkohole i fenole. Uczeń opisuje różnice we właściwościach chemicznych alkoholi i fenoli ilustruje je odpowiednimi równaniami reakcji.
1011.1 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń wskazuje na różnice w strukturze aldehydów i ketonów (obecność grupy aldehydowej i ketonowej)
1011.2 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerycznych aldehydów i ketonów o podanym wzorze sumarycznym tworzy nazwy systematyczne prostych aldehydów i ketonów
1011.3 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń pisze równania reakcji utleniania alkoholu pierwszo- i drugorzędowego np. tlenkiem miedzi(II)
1011.4 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń określa rodzaj związku karbonylowego (aldehyd czy keton) na podstawie wyników próby (z odczynnikiem Tollensa i Trommera)
1011.5 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń planuje i przeprowadza doświadczenie, którego celem jest odróżnienie aldehydu od ketonu, np. etanalu od propanonu
1011.6 (Rozszerzenie) Związki karbonylowe ? aldehydy i ketony. Uczeń porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
1012.1 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń wskazuje grupę karboksylową i resztę kwasową we wzorach kwasów karboksylowych (alifatycznych i aromatycznych) rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerycznych kwasów karboksylowych o podanym wzorze sumarycznym
1012.2 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń na podstawie obserwacji wyników doświadczenia (reakcja kwasu mrówkowego z manganianem(VII) potasu w obecności kwasu siarkowego(VI)) wnioskuje o redukujących właściwościach kwasu mrówkowego uzasadnia przyczynę tych właściwości
1012.3 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów karboksylowych z alkoholi i aldehydów
1012.4 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń pisze równania dysocjacji elektrolitycznej prostych kwasów karboksylowych i nazywa powstające w tych reakcjach jony
1012.5 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń zapisuje równania reakcji z udziałem kwasów karboksylowych (których produktami są sole i estry) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymywać sole kwasów karboksylowych (w reakcjach kwasów z metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami metali i solami słabych kwasów)
1012.6 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże podobieństwo we właściwościach chemicznych kwasów nieorganicznych i kwasów karboksylowych
1012.7 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń projektuje doświadczalny sposób odróżnienia nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych
1012.8 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że kwas octowy jest kwasem słabszym od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym od kwasu węglowego
1012.9 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń tłumaczy przyczynę zasadowego odczynu roztworu wodnego octanu sodu i mydła ilustruje równaniami reakcji
1012.10 (Rozszerzenie) Kwasy karboksylowe. Uczeń opisuje budowę dwufunkcyjnych pochodnych węglowodorów, na przykładzie kwasu mlekowego i salicylowego, występowanie i zastosowania tych kwasów.
1013.1 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń opisuje strukturę cząsteczek estrów i wiązania estrowego
1013.2 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń formułuje obserwacje i wnioski do doświadczenia (reakcja estryfikacji) zapisuje równania reakcji alkoholi z kwasami karboksylowymi (wskazuje na rolę stężonego H2SO4)
1013.3 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń tworzy nazwy prostych estrów kwasów karboksylowych i tlenowych kwasów nieorganicznych rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne estrów na podstawie ich nazwy
1013.4 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń wyjaśnia przebieg reakcji octanu etylu: z wodą, w środowisku o odczynie kwasowym, i z roztworem wodorotlenku sodu ilustruje je równaniami reakcji
1013.5 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń na podstawie wzoru strukturalnego aspiryny, wyjaśnia dlaczego związek ten nazywamy kwasem acetylosalicylowym
1013.6 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) ich właściwości i zastosowania
1013.7 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że w skład oleju jadalnego wchodzą związki o charakterze nienasyconym
1013.8 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń opisuje przebieg procesu utwardzania tłuszczów ciekłych
1013.9 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń wyjaśnia (zapisuje równania reakcji), w jaki sposób z glicerydów otrzymuje się kwasy tłuszczowe lub mydła
1013.10 (Rozszerzenie) Estry i tłuszcze. Uczeń zapisuje ciągi przemian (i odpowiednie równania reakcji) wiążące ze sobą właściwości poznanych węglowodorów i ich pochodnych.
1014.1 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń rysuje wzory elektronowe cząsteczek amoniaku i etyloaminy
1014.2 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń wskazuje na różnice i podobieństwa w budowie etyloaminy i fenyloaminy (aniliny)
1014.3 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin zapisuje odpowiednie równania reakcji
1014.4 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje równania reakcji otrzymywania amin alifatycznych (np. w procesie alkilowania amoniaku) i amin aromatycznych (np. otrzymywanie aniliny w wyniku reakcji redukcji nitrobenzenu)
1014.5 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje równania reakcji etyloaminy z wodą i z kwasem solnym
1014.6 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje równania reakcji fenyloaminy (aniliny) z kwasem solnym i wodą bromową
1014.7 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje równania reakcji acetamidu z wodą w środowisku kwasu siarkowego(VI) i z roztworem NaOH
1014.8 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń wykazuje, pisząc odpowiednie równanie reakcji, że produktem kondensacji mocznika jest związek zawierający w cząsteczce wiązanie peptydowe
1014.9 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń analizuje budowę cząsteczki mocznika (m.in. brak fragmentu węglowodorowego) i wynikające z niej właściwości, wskazuje na jego zastosowania (nawóz sztuczny, produkcja leków, tworzyw sztucznych)
1014.10 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje wzór ogólny ?-aminokwasów, w postaci RCH(NH2)COOH
1014.11 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń opisuje właściwości kwasowo-zasadowe aminokwasów oraz mechanizm powstawania jonów obojnaczych
1014.12 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdzi amfoteryczny charakter aminokwasów (np. glicyny)
1014.13 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń zapisuje równanie reakcji kondensacji dwóch cząsteczek aminokwasów (o podanych wzorach) i wskazuje wiązanie peptydowe w otrzymanym produkcie
1014.14 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń tworzy wzory dipeptydów i tripeptydów, powstających z podanych aminokwasów, oraz rozpoznaje reszty podstawowych aminokwasów (glicyny, alaniny i fenyloalaniny) w cząsteczkach di- i tripeptydów
1014.15 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik dowiedzie obecności wiązania peptydowego w analizowanym związku (reakcja biuretowa)
1014.16 (Rozszerzenie) Związki organiczne zawierające azot. Uczeń opisuje przebieg hydrolizy peptydów.
1015.1 (Rozszerzenie) Białka. Uczeń opisuje budowę białek (jako polimerów kondensacyjnych aminokwasów)
1015.2 (Rozszerzenie) Białka. Uczeń opisuje strukturę drugorzędową białek (?- i ?-) oraz wykazuje znaczenie wiązań wodorowych dla ich stabilizacji tłumaczy znaczenie trzeciorzędowej struktury białek i wyjaśnia stabilizację tej struktury przez grupy R-, zawarte w resztach aminokwasów (wiązania jonowe, mostki disiarczkowe, wiązania wodorowe i oddziaływania van der Waalsa)
1015.3 (Rozszerzenie) Białka. Uczeń wyjaśnia przyczynę denaturacji białek, wywołaną oddziaływaniem na nie soli metali ciężkich i wysokiej temperatury wymienia czynniki wywołujące wysalanie białek i wyjaśnia ten proces projektuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykazać wpływ różnych substancji i ogrzewania na strukturę cząsteczek białek
1015.4 (Rozszerzenie) Białka. Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające na identyfikację białek (reakcja biuretowa i ksantoproteinowa).
1016.1 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń dokonuje podziału cukrów na proste i złożone, klasyfikuje cukry proste ze względu na grupę funkcyjną i wielkość cząsteczki
1016.2 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń wskazuje na pochodzenie cukrów prostych, zawartych np. w owocach (fotosynteza)
1016.3 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń zapisuje wzory łańcuchowe: rybozy, 2-deoksyrybozy, glukozy i fruktozy i wykazuje, że cukry proste należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów rysuje wzory taflowe (Hawortha) glukozy i fruktozy
1016.4 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń projektuje i wykonuje doświadczenie, którego wynik potwierdzi obecność grupy aldehydowej w cząsteczce glukozy
1016.5 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń opisuje właściwości glukozy i fruktozy wskazuje na podobieństwa i różnice planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające na odróżnienie tych cukrów
1016.6 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń wskazuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczce sacharozy i maltozy
1016.7 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń wyjaśnia, dlaczego maltoza posiada właściwości redukujące, a sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących
1016.8 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić sacharozę w cukry proste
1016.9 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń porównuje budowę cząsteczek i właściwości skrobi i celulozy
1016.10 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające stwierdzić obecność skrobi w artykułach spożywczych
1016.11 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń zapisuje uproszczone równanie hydrolizy polisacharydów (skrobi i celulozy)
1016.12 (Rozszerzenie) Cukry. Uczeń zapisuje ciąg przemian pozwalających przekształcić cukry (np. glukozę w alkohol etylowy, a następnie w octan etylu) ilustruje je równaniami reakcji.
