Metan i tlenki węgla

Poprawna odpowiedź

1 – Tak, III
2 – Tak, I
3 – Nie, II
4 – Nie, I, II

Wymaganie ogólne

1.1 Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno – komunikacyjnych.
2.1 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg prostych procesów chemicznych;
2.2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne;

Wymaganie szczegółowe

8.4 Węgiel i jego związki z wodorem. Uczeń obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) alkanów na przykładzie metanu i etanu.

Komentarz

Równania reakcji stanowią cenne źródło informacji dla odbiorcy, który potrafi  je odczytać i  zinterpretować. Zapisywanie równania reakcji jest jedną z podstawowych umiejętności, jakie uczeń powinien zdobyć na lekcjach chemii w gimnazjum. To, że uczeń potrafi zapisać równanie reakcji, nie świadczy jednak o  tym, że rozumie, co takie równanie oznacza i  jakie przemiany zachodzą w jej trakcie, może bowiem podchodzić do zapisu i wyrównywania współczynników stechiometrycznych w sposób czysto matematyczny. Takie podejście nie jest samo w sobie niczym złym, ale jest niewystarczające z punktu widzenia umiejętności zapisanych w podstawie programowej. Standardowo zadania związane z zapisem równania reakcji chemicznej sprawdzają właśnie albo tylko umiejętność dobierania współczynników stechiometrycznych, albo tylko znajomość wzorów substancji chemicznych. Prezentowane zadanie ma posłużyć sprawdzeniu umiejętność interpretacji równań chemicznych. Jest to zadanie złożone. Uczeń musi najpierw zdecydować o poprawności podanych stwierdzeń, a następnie wybrać numery równań, które potwierdzą jego decyzję. Aby tego dokonać, musi przeanalizować równania trzech reakcji spalania. Poszczególne stwierdzenia z tabeli będą dla ucznia zrozumiałe, jeśli prawidłowo posługuje się symboliką chemiczną i nazewnictwem związków chemicznych. Utrudnieniem jest to, że we wstępie podane są wzory związków, natomiast stwierdzenia z tabeli odnoszą się do nazw tych związków. Aby prawidłowo ocenić poprawność poszczególnych stwierdzeń, uczeń powinien: zauważyć, że wszystkie równania przedstawiają reakcje z tlenem, a więc są reakcjami spalania, stwierdzić, że substraty reakcji w równaniu 1 i 2 są takie same, ale różnią się ilością cząsteczek tlenu, zauważyć, że różna ilość tlenu dostarczonego do reakcji skutkuje różnymi produktami reakcji, w szczególności, zauważyć, że różna ilość tlenu dostarczonego do reakcji skutkuje różną ilością powstających w reakcji cząsteczek wody. Uczeń ma również odnieść się do wiadomości, które posiada, a więc powinien: znać właściwości tlenku węgla(II), rozumieć pojęcia: spalanie, całkowite spalanie oraz wiedzieć, w jakich warunkach powstaje tlenek węgla(II) i tlenek węgla(IV) podczas spalania metanu. Wszystkie te umiejętności znajdują się w wymaganiach szczegółowych podstawy programowej. Warto zauważyć, że uczeń nie musi pisać równań reakcji chemicznych oraz wyrównywać współczynników. Są one podane we wstępie. Prawidłowa odpowiedź w wierszu 1 oznacza, że uczeń rozumie zapis tlenek węgla(II) i potrafi  zinterpretować równanie trzecie. Odpowiadając poprawnie w wierszu 2, uczeń nie musi odnosić się do wiadomości o właściwościach  tlenku(II) – wystarczy, że prawidłowo zinterpretuje równanie pierwsze. W tym wypadku jednak musi znać nazwę metanu. W wierszu trzecim uczeń odnosi się do nazewnictwa równań reakcji chemicznych. Należy jednak zaznaczyć, że są to wiadomości podstawowe, które powinien posiąść każdy uczeń gimnazjum. Wiersz czwarty zaś daje informację, czy uczeń potrafi  prawidłowo odczytać stechiometrię równań chemicznych. Zadanie w tym wypadku należy rozpatrywać jako całość – dopiero zaznaczenie wszystkich prawidłowych odpowiedzi może dać informację na temat tego, czy uczeń faktycznie jest w stanie zinterpretować zapis równania reakcji w aspekcie procesów, a nie tylko umiejętności rozpoznania prawidłowego zapisu czy znajomości nazewnictwa związków chemicznych.

Słowa kluczowe