Zielona jajecznica

Poprawna odpowiedź

I. Tak
II. Tak
III. Nie

Wymaganie ogólne

2.2 Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń zna związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływ na środowisko naturalne;

Wymaganie szczegółowe

6.6 Kwasy i zasady. Uczeń wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego)/ rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników.
6.8 Kwasy i zasady. Uczeń interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny)/ wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.).

Komentarz

Przedstawione zadanie dotyczy „sztuczki”, którą względnie bezpiecznie każdy może wykonać w domu. Uczniowie lubią efektowne pokazy, w których coś wybucha, posiada intensywny zapach, czy zmienia kolor. Dodatkowym atutem tego eksperymentu jest to, że jego produkty mogą być bez żadnych obaw spożyte po jego przeprowadzeniu.

Zadanie pokazuje problem wykorzystania jako odczynnika chemicznego soku z czerwonej kapusty, a więc substancji z codziennego życia ucznia. Pomimo, że w wymaganiach szczegółowych podstawy programowej przedmiotu chemia dla III etapu edukacyjnego sok ten nigdzie nie jest wymieniony wprost, to jednak punkt 6.6 podaje, że uczeń wskazuje na zastosowania wskaźników (...), oraz rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników. Można ponadto założyć, że sok taki jest substancją z życia codziennego, a takie wymienione są w punkcie 1.1 treści nauczania: uczeń opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów (...) i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji. Sok z czerwonej kapusty pojawia się za to w Zalecanych Warunkach i Sposobie Realizacji podstawy programowej przedmiotu chemia, gdzie można znaleźć zapis, że nauczyciele powinni w doświadczeniach wykorzystywać substancje z życia codziennego (np. esencję herbacianą, sok z czerwonej kapusty, ocet, mąkę, cukier).

Zadanie jest złożone i wymaga od ucznia:

• wiadomości o właściwościach soku z czerwonej kapusty, a w szczególności o tym, że zmienia barwę z czerwonej na zieloną pod wpływem zasad (6.6, 6.8) – wiersz pierwszy i drugi,
• wiadomości na temat tego, że roztwór soli kuchennej ma odczyn obojętny, więc nie wpłynie w żaden sposób na zabarwienie soku z czerwonej kapusty (1.1, 6.8) – wiersz trzeci.

Prawdopodobnie wiersz drugi może stanowić dla uczniów największą trudność. Został on bowiem sformułowany tak, że pozornie może wydawać się, że do udzielenia odpowiedzi w niezbędne są wiadomości na temat odczynu białka jajka. Nie jest to jednak konieczne, o ile uczeń wie, jak barwi się sok z czerwonej kapusty w roztworach o różnym pH.

Odpowiedź udzielona przez ucznia w wierszu pierwszym powinna być spójna z odpowiedzią w wierszu trzecim. Jako, że zadanie mierzy jako całość jedną umiejętność, poszczególne wiersze nie powinny być oceniane oddzielnie – jednoczesne udzielenie poprawnej odpowiedzi we wszystkich trzech wierszach daje pewność, że uczeń opanował mierzoną umiejętność.

Zadanie jest krótkie, a eksperyment w nim przedstawiony bardzo prosty, niemniej ze względu na wiadomości niezbędne do zaznaczenia prawidłowej odpowiedzi w wierszu trzecim autorzy zadania proponują wykorzystanie go na zajęciach z odczynu roztworów i niekoniecznie na sprawdzian. Co prawda badanie właściwości soli kuchennej jest zapisane w podstawie programowej przedmiotu chemia wprost, niemniej zazwyczaj uczniowie badają je na samym początku pierwszej klasy gimnazjum, gdzie nie ma jeszcze pojęcia odczynu roztworu. Użycie tego zadania na sprawdzianie wymagałoby wcześniejszego zbadania odczynu roztworu soli kuchennej na lekcji.

Słowa kluczowe