Zarodziec malaryczny

Poprawna odpowiedź

1. F
2. P
3. F

Wymaganie ogólne

1.1 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy.
1.4 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wskazuje ewolucyjne źródła różnorodności biologicznej.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.

Wymaganie szczegółowe

1.4. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii. Uczeń przedstawia fotosyntezę, oddychanie tlenowe oraz fermentację mlekową i alkoholową jako procesy dostarczające energii.
2.2. Budowa i funkcjonowanie komórki. Uczeń przedstawia podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki.

Komentarz

Zadanie sprawdza jedną z podstawowych umiejętności obecnych już w wymaganiach do przedmiotu Przyroda na II etapie edukacyjnym, jaką jest identyfikacja organizmów samożywnych. Według wymagań szczegółowych z Biologii na III etapie edukacyjnym uczeń powinien odróżniać organizmy samożywne od cudzożywnych odwołując się do ich budowy i funkcjonowania, powinien bowiem znać przebieg fotosyntezy oraz przedstawiać podstawową funkcję chloroplastów. Warto jednak zaznaczyć, że omawiane zadanie nie sprawdza tych dodatkowych umiejętności – przywołujemy je, aby pokazać jego tło i wykazać, że terminologia ani wiadomości nie powinny być w tym wypadku barierą dla ucznia.

Podstawową umiejętnością sprawdzaną w tym zadaniu jest wnioskowanie na podstawie analizy tekstu, w tym przypadku informacji o charakterze naukowym. Oceniając prawdziwość pierwszego zdania, uczeń powinien zauważyć, że sam fakt posiadania chloroplastów nie świadczy o prowadzeniu fotosyntezy – w tekście jest jasno napisane, że w chloroplastach zarodźca nie zachodzi asymilacja dwutlenku węgla, a gatunek ten jest pasożytem. Wybór złej odpowiedzi świadczy zatem albo o pobieżnym przeczytaniu tekstu, albo o braku absolutnie podstawowych wiadomości o fotosyntezie. Drugie zdanie odwołuje się do ewolucji, ale jego zrozumienie nie wymaga żadnych wiadomości o jej przebiegu ani mechanizmach. Uczeń powinien wywnioskować, że skoro u zarodźca są szczątkowe chloroplasty, to kiedyś musiały one normalnie funkcjonować, tzn. prowadzić fotosyntezę. Trzecie zdanie sprawdza umiejętność czytania ze zrozumieniem – we wstępie uczeń może znaleźć informację, że chloroplasty nie pełnią już swojej głównej funkcji, jaką jest asymilacja dwutlenku węgla.

Na podstawie wyników badania na ogólnopolskiej losowej próbie 3200 uczniów można uznać zadanie za średnio trudne – jego łatwość wynosi 32%. Miało ono jednak, w porównaniu z innymi zadaniami, dobrą moc różnicującą, na poziomie 0,43-0,52 (w zależności od zestawu zadań, przy dużym zróżnicowaniu poziomu, tematyki i formy zadań z zakresu wszystkich przedmiotów przyrodniczych). Najmniej kłopotu sprawiła uczniom ocena zdania trzeciego – jako fałszywe zakwalifikowało je 63% uczniów. O samożywności przodka zarodźca przekonanych było 54% uczniów, natomiast – co zdumiewające – tylko 51% uznało zarodźca za organizm cudzożywny!

Słowa kluczowe

Poprawna odpowiedź

A

Wymaganie ogólne

1.1 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń opisuje, porządkuje i rozpoznaje organizmy.
1.4 Znajomość różnorodności biologicznej i podstawowych procesów biologicznych. Uczeń wskazuje ewolucyjne źródła różnorodności biologicznej.
3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.
4.2 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń formułuje i przedstawia opinie związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi.

Wymaganie szczegółowe

1.4. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii. Uczeń przedstawia fotosyntezę, oddychanie tlenowe oraz fermentację mlekową i alkoholową jako procesy dostarczające energii.
2.2. Budowa i funkcjonowanie komórki. Uczeń przedstawia podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki.

Komentarz

Zadanie sprawdza umiejętność dobierania argumentu uzasadniającego określoną opinię, w tym wypadku dotyczącą potencjalnych korzyści terapeutycznych z zaprezentowanego odkrycia naukowego. Poziom wiadomości niezbędny do rozwiązania tego zadania nie jest wyższy niż w wypadku zadania 1 tej wiązki. Wybranie poprawnej odpowiedzi wymaga jednak nieco szerszego spojrzenia, a przede wszystkim porównania funkcjonowania organizmu człowieka i jednokomórkowego, pasożytniczego protista ze szczątkowymi chloroplastami, jakim jest zarodziec malarii. Zadanie 2 okazało się nieco łatwiejsze od zadania 1 – 39% uczniów wybrało odpowiedź prawidłową. Miało ono podobną moc różnicującą, na poziomie 0,51. Wybierając odpowiedź prawidłową uczeń powinien potwierdzić, że – w odróżnieniu od zarodźca – komórki człowieka nie zawierają chloroplastów, a zatem leki zaburzające jedynie procesy w chloroplastach powinny być bezpieczne.

Odrzucając odpowiedź B, uczeń powinien zauważyć, że procesy zachodzące w chloroplastach nie są uniwersalne, czyli nie występują u wszystkich organizmów, przykładem jest chociażby fotosynteza. Dodatkowo, w zdaniu tym jest pewna sprzeczność – jeśli lek działałby na procesy uniwersalne, to nie byłby bezpieczny, ponieważ działałby również na komórki człowieka.

W odpowiedzi C jest błąd, polegający na tym, że lek ma działać na organizmy zawierające chloroplasty, nawet nieprowadzące fotosyntezy, jak u zarodźca. Eliminując odpowiedź D, uczeń powinien zauważyć, że projektowany lek ma działać na specyficznego pasożyta, jakim jest zarodziec, a nie na wszystkie pasożyty. Dystraktory B-D były wybierane w podobnym stopniu przez uczniów.

Słowa kluczowe