Wiązka zadań
List szlachcica polskiego do księcia Metternicha
W tej wiązce wykorzystano tekst napisany przez Aleksandra Wielopolskiego niedługo po rabacji galicyjskiej w 1846 roku. Autor tekstu pojawia się na lekcjach historii przede wszystkim w kontekście powstania styczniowego, a zatem uczniowie mierząc się z tym źródłem raczej nie znają jego poglądów i wyborów. Taka sytuacja pozwala skupić uwagę uczniów na właściwej analizie tekstu, który zresztą - zarówno pod względem formy jak i treści - jest stosunkowo trudny. Zadania sprawdzają i kształtują przede wszystkim umiejętności analizowania i interpretowania tekstów źródłowych w oparciu o posiadane wiadomości.
Na podstawie tekstu wykonaj zadania.
Wszystko ku temu zmierza, by dokonać zmian w usposobieniu Polaków względem Rosji; przed nami nowa przyszłość. Trzeba nam zająć stanowisko. W tym chaotycznym i awanturniczym pochodzie, w którym kroczymy aż do dnia dzisiejszego, trzeba nam, z pomocą śmiałego postanowienia, które ranić może nasze serca, przyjąć postawę zdrową i podyktowaną przez wydarzenia. Miast wyczerpywać siły, żebrząc o nasze miejsce na Zachodzie, władni jesteśmy, wracając do siebie, stworzyć naszą przyszłość w regionie przeciwległym i utorować sobie drogę nawet przez wnętrze tego ogromnego imperium. Okrzepłoby ono wewnątrz, lecząc się z tej gorączki, jaką nasze bunty utwierdzały w jego łonie.
List szlachcica polskiego do księcia Metternicha, 1846 r.
Zadanie 1
Według autora listu Polacy powinni dążyć do
A. odzyskania niepodległości.
B. pokojowej współpracy z Rosją.
C. osłabiania gospodarczego zaborcy.
D. zbudowania poparcia na zachodzie.
Poprawna odpowiedź
B
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
35.2 Życie pod zaborami. Uczeń charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców.
Komentarz
W tym zadaniu uczeń jest w istocie proszony o syntezę przekazu “Listu”. Uczeń analizując tekst “zdanie po zdaniu” powinien zrozumieć, że autor uważa dotychczasowe powstania i zrywy za “awanturniczy pochód” a szukanie poparcia na Zachodzie nazywa żebraniem, które nie przynosi spodziewanego skutku. Na tej podstawie uczeń powinien odrzucić odpowiedzi A i D. W liście nie ma również nawiązania do kwestii gospodarczych i z tego powodu należy odrzucić odpowiedź C. Wybór tej propozycji będzie więc zapewne wskazywał na to, że uczeń szukał odpowiedzi kierując się własną intuicją i tekstu nie czytał lub go nie zrozumiał. Wybranie prawidłowej odpowiedzi (B) w znacznej mierze ułatwi uczniowi wykonanie dwóch kolejnych zadań.
Zadanie 2
Reakcją uczestnika organizacji konspiracyjnej na publikację powyższego listu mogłoby być
A. zaproszenie autora do udziału w swojej działalności.
B. doniesienie na autora do władz carskich.
C. opublikowanie tekstu polemicznego.
D. przyśpieszenie wybuchu powstania.
Poprawna odpowiedź
C
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
2.3 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych.
Wymaganie szczegółowe
35.3 Życie pod zaborami. Uczeń porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego.
Komentarz
To zadanie zachęca ucznia do wykorzystania posiadanych wiadomości na temat dziewiętnastowiecznych ruchów konspiracyjnych i wyobrażenia sobie prawdopodobnej reakcji ich członków na list Wielopolskiego. Uczniowie stosunkowo rzadko spotykają się z takimi pytaniami, dlatego zadanie to może być dla nich zaskakujące. W pierwszej kolejności rozwiązujący powinien określić, jaki był stosunek osób walczących o niepodległość Polski do państw zaborczych. Odpowiedź na to pytanie powinna pozwolić uczniowi, który zrozumiał materiał źródłowy, odrzucić propozycje A i B, jako że trudno oczekiwać, aby członkowie ugrupowań konspiracyjnych tak łatwo zaakceptowali proponowaną przez autora zmianę kierunku prowadzonych działań, bądź chcieli wchodzić w bliższe relację z carskimi organami władzy. Trudno byłoby się również spodziewać, aby cytowany list doprowadził do przyśpieszenia wybuchu hipotetycznego powstania, jako że treść listu w żaden sposób do takich działań nie nawiązuje. Tę odpowiedź (D) mogą zaznaczyć jednak uczniowie, którzy niepoprawnie skojarzą ten list z sytuacją przed powstaniem styczniowym (Branka i udział w niej hrabiego Wielopolskiego). Wskazanie poprawnej odpowiedzi wymaga od ucznia pewnej wiedzy na temat funkcjonowania w Królestwie Polskim prasy konspiracyjnej, w której możliwa była polemika na temat form i kierunków działań podjemowanych przez partie i organizacje niepodległościowe. Wypada jednak zauważyć i podkreślić, że prezentowane zadanie ma na celu przede wszystkim zachęcenie uczniów do podjęcia pewnej gry intelektualnej i powinno służyć raczej jako punkt wyjścia do dyskusji na temat XIX-wiecznej rzeczywistości, niż jako twarde narzędzie do mierzenia umiejętności i wiadomości uczniów.
Zadanie 3
Fragment „trzeba nam, z pomocą śmiałego postanowienia, które ranić może nasze serca, przyjąć postawę zdrową i podyktowaną przez wydarzenia” oznacza
A. odrzucenie ideałów romantycznych w polityce.
B. zachętę do czekania na wybuch powstania.
C. nawoływanie do powstania narodowego.
D. krytykę ludzi lojalnych wobec zaborców.
Poprawna odpowiedź
A
Wymaganie ogólne
2.1 Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski.
Wymaganie szczegółowe
35.2 Życie pod zaborami. Uczeń charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców.
Komentarz
Ostatnie zadanie sprawdza wprost, czy uczniowie potrafią zrozumieć kluczowe zdanie przytaczanego listu, w którym wyrażono przekonanie o niszczącym (niezdrowym) charakterze działań podejmowanych wcześniej w celu odzyskania niepodległości. Poprawne odczytanie myśli autora powinno zostać ułatwione przez zaproponowane odpowiedzi, które zasadniczo nawiązują do różnych postaw Polaków w czasach zaborów. Zasadniczo jednak uczniowie powinni przeprowadzić rozbiór tego zdania zastanawiając się kolejno nad tym, co autor nazywa „postawą zdrową”, jakie „wydarzenia” ma na myśli, dlaczego decyzja, o której wspomina, ma „ranić nasze serca”? Zadanie to – podobnie jak poprzednie – warto rozwiązywać wspólnie z uczniami na lekcji.
Utwór jest chroniony prawem autorskim. Zasady i warunki korzystania z niego określa Regulamin Serwisu Bazy Dobrych Praktyk.
"Masz uwagi do treści? Uważasz, że zawiera błąd? Napisz na bnd@ibe.edu.pl
