Skąd bierze się przyrost wagi?

Poprawna odpowiedź

1 –Tak, 2 – Nie, 3 – Tak

Wymaganie ogólne

3.2 Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

1.3. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii. Uczeń wyróżnia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w żywych organizmach (węglowodany, białka, tłuszcze, kwasy nukleinowe, witaminy, sole mineralne) oraz przedstawia ich funkcje.
6.3.2. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń przedstawia źródła i wyjaśnia znaczenie składników pokarmowych (białka, tłuszcze, węglowodany, sole mineralne, woda) dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu.
6.3.7. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. Układ pokarmowy i odżywianie się. Uczeń oblicza indeks masy ciała oraz przedstawia i analizuje konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (otyłość lub niedowaga oraz ich następstwa).

Komentarz

Zadanie uczy i sprawdza umiejętności uważnego czytania i analizy tekstu (zarówno krótkiego wstępu, jak i informacji zawartych w tabeli. Problem dotyczy krytycznego odbioru tekstu reklamowego i konstruktywnej, merytorycznej propozycji jego poprawy.

Pierwsza proponowana zmiana to dodanie słowa „mogą”, które zmienia sens przekazywanej informacji – staje się ona przypuszczeniem, a nie stwierdzeniem faktu. Zastosowanie w tej reklamie trybu oznajmującego prawdopodobnie ma na celu wzbudzenie niepokoju u jej odbiorcy, niepokoju, że otóż wszystko co je, może przyczyniać się do wzrostu jego/jej wagi. W kontekście intensywnego promowania w mediach nienagannej figury taki lęk może skutkować większą gotowością zakupienia pseudo-leku, który zahamuje ten potencjalny wzrost wagi.

Osoba czytająca ze zrozumieniem i merytorycznie taki tekst powinna zwrócić uwagę na fakt, że składniki pokarmowe mogą powodować tycie jedynie wtedy, gdy ich podaż do organizmu przekracza zapotrzebowanie. W sytuacji, gdy człowiek przyjmuje w pokarmie odpowiednią ich ilość, stanowią niezbędne dla życia źródło energii i budulca. Z tego powodu przedstawione we wstępie stwierdzenie powinno być odebrane jako nieprawdziwe i poprawione złagodzeniem trybu oznajmującego przez dodanie słowa „mogą”. Z takim stanowiskiem zgodziło się 79% absolwentów gimnazjów uczestniczących w badaniu.

Zmiana 2 zawiera błąd merytoryczny, bowiem zarówno nadmiar tłuszczu jak i nadmiar węglowodanów może powodować wzrost wagi. Zatem usunięcie z tekstu słów „węglowodany” i „skrobia” nie poprawi tego tekstu, wręcz przeciwnie – jeszcze bardziej obniży jego wartość merytoryczną. Podobne stanowisko zaprezentowało 72% badanych uczniów. 

Zmiana 3 jest jak najbardziej wskazana, bo skrobia jest węglowodanem (złożonym) i w tym kontekście nie trzeba wymieniać jej osobno. Niestety, jedynie 55% badanych uczniów uznało tę zmianę za pożądaną. Być może wynika to z zapisów podstawy programowej, gdzie zarówno w dziale I jak i VI mowa jest jedynie o podstawowych grupach związków chemicznych, w tym o węglowodanach. Brak tam zapisu wprost o rozróżnianiu przez ucznia węglowodanów prostych i złożonych. Natomiast jednym z zalecanych doświadczeń jest sprawdzanie obecności skrobi w produktach spożywczych. Wykonując takie doświadczenie, uczniowie powinni wiedzieć czym jest skrobia, bo taka wiedza pozwala im określić cel wykonania takiego badania.

Biorąc pod uwagę to zalecane doświadczenie, zaskakuje niski odsetek uczniów akceptujących tę zmianę jako sensowną i poprawiającą wartość merytoryczną tekstu reklamowego.

Całe zadanie rozwiązało poprawnie 38% badanych uczniów.

Wykorzystując zadanie na lekcji warto zwrócić uwagę uczniów na sformułowanie „wzrost wagi”. W zadaniu zacytowano je z ulotki reklamującej środek odchudzający, napisanej mową potoczną. Warto przedyskutować z uczniami, sięgając do ich wiedzy z zakresu fizyki, czym jest ten wzrost wagi w ujęciu pomiarowym. W sytuacji tycia następuje wzrost masy ciała, które można zważyć na wadze, która podaje wyskalowaną wartość masy na podstawie pomiaru ciężaru stojącego na niej człowieka.

Zadanie można wykorzystać na lekcji nie tylko biologii, także na godzinie wychowawczej poświęconej krytycznemu podejściu do treści reklam obecnych w mediach.

Słowa kluczowe