Jajo i spirytus

Poprawna odpowiedź

1– Nie,

2 – D.

Wymaganie ogólne

2.2 Znajomość metodyki badań biologicznych. Uczeń określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą, formułuje wnioski.
4.1 Rozumowanie i argumentacja. Uczeń interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe między faktami, formułuje wnioski.

Wymaganie szczegółowe

7.2. Stan zdrowia i choroby. Uczeń przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol), narkotyków i środków dopingujących oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę).

Komentarz

Zadanie jest niekonwencjonalne. Pozornie dotyczy wpływu alkoholu na strukturę białka, w rzeczywistości jednak diagnozuje umiejętność planowania i realizacji doświadczenia oraz wnioskowania na podstawie jego wyników.

W czasie tego prostego doświadczenia uczniowie mogą zaobserwować nieodwracalną zmianę struktury białka, czyli jego denaturację pod wpływem stężonego, prawie 100% alkoholu etylowego. Białko jest łatwo dostępne dla stężonego alkoholu, nie ma żadnych warstw ochronnych czy śluzu, które zmniejszyłyby wpływ toksycznego etanolu. Zatem warunki przeprowadzenia tego doświadczenia są odmienne od warunków,  jakie istnieją w czasie spożywania alkoholu przez człowieka. Napoje alkoholowe wypijane przez ludzi z reguły zawierają niższe stężenie alkoholu, ponadto trafiają do przewodu pokarmowego, gdzie znajduje się trawiona, półpłynna papka pokarmowa i którego ściany zabezpiecza warstwa śluzu, które obniżają dodatkowo stężenie alkoholu. Warto też zauważyć, że w doświadczeniu zastosowano dawkę alkoholu o masie równej masie kurzego białka – żaden człowiek nie jest w stanie jednorazowo wypić tyle alkoholu, ile sam waży.

Zatem warunki działania alkoholu na organizm człowieka są odmienne od tych, które występują w doświadczeniu. Biorąc te fakty pod uwagę i chcąc zachować dyscyplinę badawczą, nie można wnioskować na tej podstawie o negatywnym wpływie alkoholu na organizm człowieka. Można natomiast stwierdzić, że stężony alkohol zmienia strukturę białka (denaturuje białko).

To, że nie można wnioskować nie wyklucza, że można takie doświadczenie wykorzystać do dyskusji z uczniami o tym, czy ten negatywny wpływ alkoholu na białko może również dotyczyć organizmu człowieka, który zbudowany jest w dużej części ze struktur białkowych. Czyli wnioskować nie można, dyskutować można.

Warto przy okazji tego zadania zwrócić uczniom uwagę na jeszcze jedno niedociągnięcie metodologiczne w opisie doświadczenia – brak w nim próby kontrolnej, która mogłaby służyć do porównania jego rezultatów. Warto poprosić uczniów o zaprojektowanie takiej próby.

Zadanie można wykorzystać na lekcji o szkodliwym wpływie używek na organizm człowieka, ale również na każdej innej lekcji, na której są kształtowane i pogłębiane umiejętności badawcze uczniów.

Słowa kluczowe